Te Pipiwharauroa,
He Kupu Whakamarama.
Nama 112
GISBORNE
Hurae 1907
MO TE MAORI MO TE PAKEHA
RANEI?
KI te ki a Te Koohi i tona taenga
mai ki Niu Tireni i tera tau, i unga
mai ai ia e. te Kawanatanga o Ingarangi
hei tangata mo ratou ki te whakatuwhera-
tanga o te Whakakitekite nui i tu nei ki
Otautahi, ki tana ki, ko tetahi o nga mea
whakamiharo i kitea e ona kanohi i tona
taenga mai ki Niu Tireni ko te noho pai o
te Maori raua kote Pakeha. I nga ra i no-
ho tuatahi ai ia ki Niu Tireni, ka 43 tau te
wehenga atu, kahore he tatatanga atu o te
Maori ki te pakeha, i whakahaweatia te
Maori e te pakeha; ko te Maori i whakama-
auahara ki te pakeha, otira inaianei nui atu
te noho pai, te takahoahoa o te Maori raua
ko te pakeha. He tino korero tenei na Te
Koohi ki nga wahi katoa kua tae ia. Ko to
matou hiahia tenei kia noho te Maori raua
ko te Pakeha i runga i te rangimarie, kia
awhina tetahi i tetahi, kia tupu ai nga mahi
o te whenua; kia riro mai ai i te Maori te
matauranga o te pakeha: kia tu tahi ai
raua i runga i te turanga teitei. Otira tera
ano etahi mea kahore matou i te pai kia
tupu nui i waenganui o te Iwi Maori raua
ko te pakeha. Kua puta te kupu a Takuta
Pomare—ehara ano ia i te mea nana tenei
mea i kite, engari, nona te waha nui i ra-
ngona ai e te motu—kua puta tana kupu
ko te ngaro o te Maori, he ngaro ki roto i
te pakeha, i te kaha rawa o te marena o te
Maori ki te pakeha, na konei hoki i kaha
ai te piki o nga awhekaihe. I nga ra i mua
nui atu te pirangi o te wahine Maori ki te
tane pakeha, a kei te mau tonu ano taua
tikanga pohehe i enei ra. Kaore matou e
mohio ki te take e rere nei te wahine Maori
ki te pakeha, he iwi ke te tane, he iwi ke te
wahine, he kiri ma to tetahi he pango to te-
tahi, he reo ke to tetahi he reo keto tetahi,
a he aha ia nei nga mea e whanaunga ana
i waenganui i a raua i pirangi ai te wahine
Maori ki te pakeha? Ki ta matou nei titiro
he tau ke atu te marena o te Maori ki te
Maori ano. I enei ra ka nui te whai o nga
taitamariki Maori ki te wahine pakeha.
He mea tenei hei tirohanga ma taua ma te
Iwi Maori, ara, te pupuri tonu i to taua nei
kiri i to te Maori. Ko te mutunga ano ia o
te Maori he ngaro ki roto o te pakeha.
Ki ta matou titiro ano e uhupoho ana
etahi Maori ki te hoatu taonga maori
ki a ratou Maori ano, ki te riro te taonga
a te Maori i tetahi atu Maori ka tatari
tonu kia utua mai, hei te pakeha kaore e
uhupoho ki te panga noa i te taonga, i te
kahu maori, e mohio nei ano ratou
kahore e utua mai. He nui ke ake te wha-
kaaro o enei tangata ki te pakeha, i to
ratou whakaaro ki o ratou ake ano ki te
Maori.
Ko tetahi mea ano kua tupu haere ko
te riro o nga whenua o te Maori i te pake-
ha, haunga te riro i runga i te hoko, i te
nihi, i te muru ranei, engari ko te riro to-
nu i runga i te ata tapae atu. He tokoma-
ha nga Maori he tamariki whangai a ratou
na te pakeha, a, rehita rawa, hei to ratou
matenga ka riro o ratou whenua i te pake-
ha. Ko tetahi whakawa nui i whakataua
i tera tau, mo nga rawa a tetahi wahine o

TE PIPIWHARAUROA.
Heretaunga ko Hiraina te ingoa. I nuku
atu i te £20, 000 nga moni a tenei wahine.
I marena ia ki te pakeha, a i tangohia e
ia tetahi tamaiti a tetahi pakeha noa atu
hei tamaiti mana, i huaina hei ingoa mona.
I te matenga o tenei wahine, ka riro ona
rawa i tenei tamaiti, na te kaha tonu o
nga matua i uru atu ai tetahi atu tamaiti
otira ko etahi o ona whanaunga Maori ta-
koto noa i te wa patiki. He tikanga he
tenei ki ta matou whakaaro. Kua rongo
ano matou ki etahi kaumatua Maori i wi-
rangia o raua whenua ki te pakeha kahore
nei o raua tatanga atu, heoi ano pea te ta-
tanga he maramara paraoa. I kitea i
roto o te wira a Wi Matua i waihotia iho
e ia tetahi whenua ki tetahi pakeha ko
Reardon  te ingoa, na te Hupirmi Kooti i
whakakore i hoki ai ano ki nga whanau-
nga. Kua takoto te tono a Apirana
Ngata ki te Kawanatanga kia whakaaturia
te nui o nga whenua Maori i tukua ki te
pakeha.
Ko etahi o taua tangata rangatira, ra-
ngatira toto, rangatira whenua,— ko Airi-
ni Tonore raua ko Tamahau Mahupuku.
I moe a Airini i te pakeha a i moe tana
tamahine i te pakeha, apopo ka moe ana
mokopuna i te pakeha. Ko ona rawa ko
ona whenua katoa ka rupeke atu ki te ri-
nga o te pakeha, hei ora mo te pakeha, hei
whakarangatira rawa i te pakeha. Ko to
Tamahau uri kotahi i te ao he awhekaihe
pakeha, ko te whaea he pakeha, ko te pa-
pa he Maori kua mate. Apopo o Tama-
hau whenua katoa ka riro hei whakaranga-
tira i te pakeha.
Kahore he ture i tuhituhia hei arai i te
moe o te Maori i te pakeha, otira he ture
ano kua tuhituhia ki te ngakau o ia iwi o
ia iwi, kia u, kia mau, ki a ratou ano. Kei
te tangata te tikanga mo ona whenua, otira
i te mea ehara te whenua i te mea hanga
na te tangata engari i tuku iho i nga tupu-
na ki nga tamariki, he whakaaro tika ano
tenei te waiho tonu i nga whenua o taua o
te Maori ki te Maori ano. He ingoa nu-
nui nga ingoa o Airini raua ko Tamahau i
roto i nga ingoa o taua rangatira o te Maori,
otira ko o raua rawa, ko o raua whenua kei
te haere mai te ra e ngaro ai o raua ingoa
Maori i runga i o raua whenua e poto atu ai
kite pakeha. Ehara ta matou i te whakahe
i enei tangata, ehara pea i a ratou te he»
engari he whakaatu kau i tenei mate o
taua o te Maori ko nga whenua o taua
rangatira kua riro i te pakeha, heoi ano
kei a taua ko te ingoa ko te mana ranga-
tira anake.

RONGO MOANA.
MUTU ana te marena o te kapene o
tetahi kaipuke rakau toru, ki teta-
hi wahine no Rawene, Hokianga, ka rere
ki Niu Ioka, Amerika. Te hangitanga ki
te pito whakatetonga o Amerika ki te
Tonga ka tutuki ki te toka huka, totohu
tonu atu. I ora etahi o nga tangata ko te
kapene raua ko tana wahine i mate. Ko
te Viking te ingoa o taua kaipuke, no
Maehe nei i rere atu ai i Akarana.
No te Ratapu o tenei marama ka pakaru
tetahi kaipuke rakau-toru, ko Woollahra  te
ingoa, ki Terawhiti, Raukawa. No taua
ra ano i rere atu ai i Poneke, i waenganui
po ka u ki uta. Na te poti iti i u ai nga
tangata ki uta engari i u whakauaua i ta-
huri te poti, kau ana ratou ki uta. Ko te
kapene i noho tonu i te kaipuke, ahakoa
tohea e ona hoa kia eke ki te poti, a mate
atu ki runga ki te kaipuke raua ko tetahi
o nga heramana. He wahine tana, he
tamariki.
No te 20 o nga ra ka totohu tetahi kata
ki te wahapu tonu o Akarana, i rangona e
karanga ana nga tangata, i te ata ka kitea
ko te pito anake o te maihe e puta ana, ko
nga tangata tokotoru o te kaipuke kua
mate katoa. Ko te Flora te ingoa o te
kaipuke.
I te marangai o te 13 o nga ra o tenei
marama e wha rawa nga kaipuke kau i
 aitua, Ko te Surprise i pakaru ki Ohui,
Tairua tokowha nga tangata i mate, kota-
hi i ora. Ko Waikonini,  ko Bravo, ko
Reliance i pae ki uta.

Na te haerenga o te kaita o ta tatou
pepa ki Te Wairoa i tomuri a te putanga
i tenei marama.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
KOTAHITANGA O TE AUTE.
MURI iho i nga korero mo te mahi kute-
te kau ki Nuhaka, ko te whaikorero
a Wi Paraire te Rangihuna, ko te korero tua-
rima tenei o te hui; ko te putake [o tana ko-
rero mo te:
PENAPENA TAONGA.
(W. K.P. RANGIHUNA.)
Katahi ano pea ka whakatinanatia nga wa-
wata me nga moemoea o enei nga tau
kua pahure ake nei, ara kia anga taua te Ma-
ori ki te mahi i nga mahi pumau, e pumau ai
te puta mai o te ora ki a taua me o taua uri
hoki. Ko te tino mahi pumau i whakaarohia
ai ko te ahu whenua. Kaati me ki ake kua
whakatinanatia nga moemoea mo tenei mahi,
inahoki ko nga kanohi kua kite me nga rongo
kei te hau mai, ko mea wahi kei te ahu-whe-
nua, a ko mea wahi kei te ahu-whenua. He
rongo pai tenei, ahakoa ra ehara i te rongo pai
hou. I mate tonu o taua tupuna i roto i tenei
rongo pai. No nga ra o muri nei ka ngaro
tenei mea a katahi nei ano ka kitea. He mea
marama tenei ma konei anake ka pumau ai te
noho a te Maori i runga i te mata o te whe-
nua, ara ma te mahi, ma te ahu-whenua. Oti-
ra tenei ano tetahi mea nui hei tirohanga ma
tatou, ara ko te mea e toe ai e pau tika ai ranei
nga hua o ta taua mahi. Ka eke tenei tatou
ki runga ki te whakaupoko o ta tatou putake
ara, o te " penapena taonga". Me tapiri e
tatou tenei mea ki te mahi, ka tika ai ta ta-
tou mahi, ki te kore ia e tapiritia e tatou he
moumou uaua, he moumou werawera, he mou-
mou taima, he patu tinana noa iho te tukunga
iho o ta tatou mahi. I ki ake ra au he iwi
mahi o taua tupuna, a waihoki he iwi penape-
na taonga ano hoki. Ko ratou nga mea i
tino matau ki nga painga o tenei mea o te
mahi, me te aha me to ratou penapena ano
hoki i nga hua i puta mai i roto i taua mahi.
Me whakahua ake i konei etahi o a ratou ma-
hi i kitea ai tenei ahua o ratou: —
(1) Oronga i a ratou toki.
(2) Mahinga i a ratou taiaha.
(3) Oronga i a ratou patu-pounamu,
patu-paraoa.
(2) Tareitanga i o ratou waka.
Na te kaha, na te manawanui, na te u, ka oti
i a ratou enei mea, ka noho hoki hei taonga
ma ratou. Mehemea pea tatou ka tahuri ki
te mahi i enei mea kua tatautia ake nei, kao-
re pea e awhiwhi te waenganuitanga ka pae
ka mahue i a tatou. Ko te take tenei i uru
mai ai te ngakau penapena taonga ki roto ki
o taua tupuna, ara, na te kaha o te huarahi i
whiwhi ai ratou ki nga taonga i tatautia ake
nei me etahi atu. No te taenga mai nei o te
pakeha, ka mauria mai he mea hou ara ko te
moni. Na te moni ka hanga noa iho te hua-
rahi e puta mai ai he taonga ma te Maori.
Ka ngaro i konei te wairua penapena taonga
i roto i te Maori. Ina koa ka waiho noa atu
e te Maori te parau kia waikura ana i waenga
mahinga, no te mea ka kino tera, ka taea noa-
tia atu e ia te hoko mai tetahi; ka rite ki ta te
pakeha e ki nei — " easy come, easy go",nga-
wari te haere mai, ngawari te haere atu; ara
i te ngawari o te huarahi e riro mai ai tetahi
mea, waihoki ka ngawari noa iho te huarahi
e haere atu ai. Ka hangai ki enei kupu a te
Maori na, " aua atu" ka taea noatia atu e au
te hoko mai tetahi mea hou. Kaati tena.
Tetahi ano e kite ana tatou e riro noa, atu
ana ta te Maori tana mea i tetahi. He tohu
tena no te tino ngaronga atu o te wairua pena-
pena taonga i roto i a ia. Tena ko nga tao-
nga a o tatou tupuna, e kore rawa e riro, ma
tetahi take nui ra ano katahi ka riro ai. Ko
etahi mea pea nana i patu tenei whakaaro pe-
napena i roto i te ngakau Maori, na te ngawari
o te puta mai o te hereni ki a ia i runga i te
mahi hoko whenua. Ka whakaaro te Maori i
kona kaore ona werawera i pau mo aua mo-
ni, na kona ka taitaia noatia iho e ia aua moni
ki nga mea kore kiko noa iho, ka romia i kona
te wairua penapena. Tetahi mea ano kei te
patu i tenei mea i roto i te ngakau Maori, ko
te noho huihui o te Maori. Ka haere nga
mea mahi moni ka hoki mai ka noho ano i ru-
nga i o ratou poupou. Kaore te whakaaro e
puta ake i a ratou e, kia awhina ano ratou i o
ratou kai •manaaki. Heoi ka whakapaua noatia
iho e ratou a ratou hereni ki runga ki nga mea
e hiahiatia ana e ratou, me te whangai ano o
nga tangata o te kainga i a ratou. Ka romia
ano i konei te wairua penapena, ka whakaaro
hoki ratou kei te pai, kaore he take e tiaki ai
ratou i a ratou moni, no te mea kei te whangai
nga tangata o te kainga i a ratou. Rereke
ano i te wa i o taua tupuna. Ahakoa noho
huihui ai ano ratou, otira mahi katoa ai, kao-
re he mea mangere; a kaore he mea e whaka-
whirinaki ana ki runga ki te manaaki a etahi.
Tera atu etahi mea kei te roromi i tenei mea
nui i roto i te ngakau Maori.
E te iwi whakaaro ki tenei mea nui, kaua
hei titiro ki nga painga mo te wa poto; engari
titiro whakamua atu ki nga ra kei te takoto
mai, a ka whakahiato i etahi painga mo aua
ra. Whakaaro kia koutou, me te whakaaro

TE PIPIWHARAUROA.
ano hoki ki o koutou uri, ka tahuri ki te pena-
pena i te mea paku hereni i te taonga nui o
naianei, ma konei hoki ka whai painga ai aua
ra kei te takoto mai.
E taea e tatou te whakaingoa etahi tangata
rangatira, ka patai pea tatou ki te take i ra-
ngatira ai ratou. Ko te take, na te pumau o
te mahi; na te penapena hoki. Tera pea etahi
tangata e mea, me pehea hoki e toe mai ai nga
mea hereni i te hokonga kai kakahu ranei mo
o ratou whanau? Me rapu aua tangata kia
matau ratou ki te wehe i te wahi hei whaka-
paunga me te wahi hei kawenga ki te pouta-
peta ki te peeke tiaki moni ranei. I ki ake ra
au he nui te moni e moumoua noatia ana ki
nga mea kore kiko, otira mehemea e kawea
ana aua moni ki nga peeke tera e nui noa atu
nga painga e puta mai i roto, i te whakapaua
ki nga mea hangahanga noa iho.
" Maka to taro ki te mata o nga wai, kia
maha hoki nga ra ka kitea ano e koe ". Te
mata o te wai ko nga wahi putunga moni, ko
nga wahi ranei e tipu ai aua moni. Na reira
maka a koutou moni ki nga wahi putunga
moni, kia maha hoki nga ra ka kitea ano e
koutou. Ehara te maka ke ki te mata o nga
wai e kore nei e kitea i muri iho, ara ki nga
wai e rere nei i roto i nga paparakauta, te ma-
kanga atu ngaro tonu atu; ka hoki te Maori
ki te kainga nanu ai, taukiri ai, papaki ai ki
nga peeke.
Ko Hira Paenga te tangata tuatahi ki te
tu ki te tautoko. Ki tana ki e toru nga tino
taonga a te pakeha hei puritanga ma te Mao-
ri, ko te Moni, ko te Matauranga, ko te Wha-
kapono. Ki te whiwhi te Maori ki enei mea
e toru e kore rawa ia e taea te whakangaueue.
Ko tana whakahe ki te korero a Wi he kape-
nga i te inu waipiro, i te puhipuhi paipa,
hikareti, no te mea he mea maumau moni
rawa enei. Mehemea e puhipuhi hikareti ana
te kai whakatakoto i te kaupapa o te korero
e he ana ia. Kahore rawa he painga o te
puhipuhi paipa e hiahiatia nei e te tangata.
I mea a Rev. Nikora Tautau ko te tangata
e haurangi ana kaore e mohio ki te penapena
taonga, no te mea ki te kore te tangata e mo-
hio ki te tiaki i a ia e kore ano i ana taonga.
1 whakaae a Rev. Ahipene Rangi ko tetahi
tino mate nui o te Maori he kore e mohio ki
te penapena taonga, heoi ano te rongoa ki
tana whakaaro e mohio ai te Maori ki te pe-
napena me whakaako i te mea e tamariki ana
ano.
I whakaputa a Tame Arapata i tona pouri
mo te kore o te Maori e mohio ki te tohu tao-
nga. Ki tana whakaaro e kore rawa e taea e
te Maori te tohu taonga
Ki ta Hape Kiniha whakaaro kaore nga
kaumatua Maori e mohio ki te maumau tao-
nga. Ki te whiwhi te Maori ki te toru kapa
ka takaia rawatia ki te kakahu. Ko tenei
whakatupuranga anake kahore nei e mohio ki
te penapena taonga. I whakaatu a Rev.
Wepiha Wainohu ki ana i kite ai mo te kore
o te Maori e mohio ki te tohu taonga.
Ki ta Reweti Kohere whakaaro e toru nga
take i kore ai te Maori e mohio ki te penape-
na taonga. Tuatahi, he whakahi. E wha-
kapau ana te Maori i ana moni, i ana taonga
hei mea whakapehapeha, kia mihia ai e te
tangata. Tuarua, he nui rawa no to te Maori
hiahia ki nga mahi ngahau. E whakapau
ana te Maori i ana moni mo te inu waipiro
mo te kanikani no te mea e whakarite ana
enei mea i tona hiahia ngahau. He tokoma-
ha nga taitamariki e mohio ana ia e whaka-
pau ana i a ratou moni katoa mo nga mahi
kanikani, kaore o ratou whakaaro ki te pena-
pena moni mo nga wa kei te tu mai. Ko te
take tuatoru i kore ai te Maori e tohu taonga
he wehi no te Maori kei kiia ia he hakere, he
matapiko, he kaiponu. Pai ke atu te Maori
kia kiia ia he rawakore i tona kiia he porokai
hakere. Aha koa he maha nga tau i tohungia 
ai ta te Maori taonga hei te taenga mai o
tana manuhiri kaingakau ka tukua taua tao-
nga. Ko tetahi rongoa e mohio ai te Maori
ki te penapena, ki ta Kohere whakaaro, me
ahuwhenua te Maori, ara, kia whiwhi ia ki te
rawa i runga i te mahi. Ki te whakatu-
pu hipi te Maori e kore e taea e ia te maumau
taonga, ki te maumau tonu hoki ia he peke-
rapu tona mutunga.
I mea a Te Tatana, kaiwhakaako o Te
Aute, ehara i te mea kei te Maori anake tenei
he te maumau taonga, he tini te pakeha ka-
hore rawa e mohio ki te penapena taonga
otira ki tana whakaaro hei tino he no te Maori
te maumau taonga. Ko tetahi huarahi pai e
ora ai te moni, riro ana mai he moni i te
tangata tuku ana ki te peeke moni. Ehara i
 te mea ko nga matua anake e tuku moni ki te
peeke me tuku moni ano hoki nga tamariki.
Me whakaako ano hoki nga tamariki ki te
tuku moni ki te peeke.
I te mutunga o te korero a Te Tatana ka
uakina e ia tana motini, te motini tuatoru o te
Hui ara:—
"E pouri ana tenei Kotahitanga mo te kore
o tenei mea o te penapena taonga e mahia
ana i waenganui i te Iwi Maori, na reira he
whakahau tenei kia kaha nga mema o tenei

HE KUPU WHAKAMARAMA.
Kotahitanga ki te whakatakoto i nga tikanga
marama e taea ai te. hopu tenei tikanga pai,
engari ma nga mema ano otenei Kotahitanga
e timata, ma a ratou tauwira; a kia kaha ra-
tou ki te whakahauhau i te iwi kia kawea a
ratou moni ki nga peeke pou tapeta; a, me
ta he pukapuka poto hei whakamarama mo
tenei take."
(Taria te roanga o nga korero o de Hui.)

HE RETA TUWHERA KI A TUHOE.
KI a Tuhoe, ki a Ngatiawa, ki nga iwi
katoa i raro i a Rua. Tena kou-
tou.
He putanga no te ngakau aroha i tuhi-
tuhi atu ai i tenei reta ki a koutou, hei
manaaki, hei panga ranei ma koutou.
Ka huri tenei te tau o te puta-
nga o tetahi tikanga hou i waenganui i a
koutou, e marama ai ki a koutou he mahi
totika ranei he mahi pohehe noa ranei.
Ki te mea he mahi totika, kua kitea e kou-
tou nga painga, kia u,a kia kaha te tohe i
era atu iwi e noho nei i roto i te pourita-
nga kia tahuri atu ki te maramatanga kua
tiaho nei ki a koutou. Ko koutou ranei
kei tie he, ko nga iwi ranei kahore nei i te
whakapono ki a Rua. He pakeke rawa
ranei no o ratou ngakau, he ngawari rawa
ranei no o koutou, i whakapono noa ai
koutou ki nga tito a te tangata whakaara
ingoa mona. Ki ta matou whakaaro ake
ko koutou kei te pohehe, kei te maminga-
tia. He aha nga painga o Rua o mua atu
a tae mai ki tenei ra i kitea e koutou i ka-
kati puku ai koutou ki te whai i a ia, i ana
kupu? He mea tenei kua kitea whanuitia
ki te ao, ara, ki te kore te tangata te iwi
ranei e mohio ki tona he a, e whakarere i
taua he, ka tukua ia ma te mate e wha-
kaako. He iwi koutou kei roto tonu kei
te ahuatanga o te Maori e noho ana, ka-
hore ano kia maha nga tau i tu ai he ku-
ra ki o koutou rohe, otira i enei ra kei te
puta a koutou tamariki ki waho o nga ku-
ra i runga i nga tikanga a to koutou po-
ropiti. He mate nui tenei mo koutou. E
whakarere ana koutou i te maramatanga e
hoki ana ano ki te ao pouri. E rite ana
koutou ki te tangata i mau nei nga ringa-
ringa ki te parau, katahi ka titiro whaka-
muri. Ko era atu iwi kei te whai katoa
i te matauranga o te pakeha, no te pakeha
hoki enei nga ra ehara i a taua i te Maori,
ko koutou ia kua huri whakamuri te aro-
aro. I to koutou aronga ki te whai i te
matauranga o te pakeha, kaha tonu kou-
tou. He ra tenei no te ahuwhenua, ma
te ahuwhenua anake e whiwhi ai te tanga-
ta ki te ora mona mo ana, ma te ahuwhe-
nua anake e kore ai te whenua e murua e
te Kawanatanga. No koutou nga whenua
kei te toitu, otira ki te maumauria e kou-
tou, a koutou rawa. a koutou kai, a kou-
tou moni ta koutou taima e totoro pea te
te ringa roa o te Kawanatanga ki te ta-
ngo i o koutou whenua. Kei te mate kai
a koutou tamariki kei te hemohemo tonu
o koutou turoro i runga i nga mahi a Rua.
kua marama tiahoaho te takanga o ana
kupu. a, ko te aha rawa ta koutou e tatari
nei hei whakaako i a koutou? Ko te ringa
kaha ranei o te mate? E Tuhoe, na wai
koutou i whaiwhaia i kore ai e rongo ki
te pono? "Tahuri, tahuri, mo te aha kou-
tou kia mate?" Kaua koutou e riri ki enei
kupu i pupu ake nei i roto i te ngakau
aroha, i te ngakau pouri. Ko te tangata
aroha ko te tangata e whai ana kia huri
mai tona teina i tona he, ehara i te tanga-
ta e whakangahau nei i tona teina kia ho-
honu rawa ki roto o te he. Kia ora kou-
tou katoa nga kaumatua, nga tamariki,
nga tane, nga wahine.
Heoi ano, ma to koutou hoa aroha
na te ETITA o TE PIPIWHARAUROA.

NGA RETA MAI.
He maha nga reta kua tae mai; i te nui o
nga korero ka whakapotoina aua reta:—
He pere karakia i haria e tetahi pakeha.
NA R. MATIAHA.
He kaipuke i pakaru, ko te Bravo te ingoa
NA RANGIHEUA.
He pakeha kua mate, na nga Maori tonu i
whangai mate noa, na konei i nui ai to matou
aroha ki a ia.
NA R. REWETI.

TE PIPIWHARAUROA.
TE AO KATOA.
INGARANGI.
No tera tau ka mau tetahi roia ki te herehe-
re mo nga tau e rima, ko Edalji tona ingoa,
ko tona hara i whakapaea ai he kohuru hoiho.
No tenei tau ka whakakorea tona hara no te
mea i a ia i te herehere ka kohurutia ano he
hoiho ki taua wahi ano, ka mohiotia i mau he
noa a Edalji ki te herehere.
HIPANIA.
Porangi ana te ahua o te Iwi Paniora i to-
ratou hari i te whanautanga he tama ma to
ratou kingi ma Arapono. I marena tenei
tangata ki te iramutu o Kingi Eruera, ki a
Ena, engari ko tona ingoa inaianei ko Kuini
Wikitoria. Tekau ma rua nga ingoa huaina
ai ta raua tama.
INIA.
Ka nui te noho kino o Inia i enei ra, kei te
korerorero etahi iwi ki te turaki i te Kawa-
natanga, ara, ki te ruke i te mana o Ingarangi.
He tokomaha o nga rangatira me nga etita
nupepa kua mau ki te herehere mo te whakao-
ho i te iwi kia kino ki te mana o Ingarangi.
Kei te kiia kia kohurutia nga Karaitiana,
me nga pakeha. Kei te kino tonu te ahua o
Inia. Ki te whakaaro ko nga tangata kareti
e whakakiiki nei i te iwi, i te nui o to ratou
matau, i te kore mahi ka tutu. I te tau 1858
ka whawhai nga hoia maori o Inia ki te Ka-
wanatanga, he tini te tangata i mate, i kohu-
rutia na konei i noho tonu ai he hoia pakeha
ki te tiaki i Inia.
RUHIA.
O te whawhaitanga ra ano ki a Tipani kei
te noho kino tonu a Ruhia kei te raruraru
kei te kohuru. Ko te whai a te nuinga o te iwi
he whakawhanui i te kawanatanga kia uru
nga tu tangata katoa, kei te Kingi anake hoki
ratou ko ana rangatira te whakahaere o te
whenua katoa. Ko tetahi mate nui o Ruhia
i enei ra he mate kai, ko te paerauta te tino
mate.
HORANA.
Kua maha nga wiki i tu ai he hui na nga
iwi katoa o te ao ki Te Haike, Horana. Ko
te putake nui o tenei hui ke kimi tikanga hei
arai i te whawhai a nga iwi.
ITARI..
I te ekenga ki te 100 o nga tau o te mate-
nga o Kariparati (Garibadi) ka whakanuia e
Itari katoa, ka tataitia tona urupa ki te pua-
wai. Ko Kariparati te tangata nana i turaki
te mana o te ko te Papa tonu hoki te kingi.
He tangata tino kaha a Kariparati, he rawa-
kore, na tona kaha na tona toa ka panga te
ioka o te Hahi o Roma.
AMERIKA.
Ka nui te raruraru e Amerika raua ko
Tiapani. Ko te take o te kino no nga tanga- 
ta o Kareponia. Kahore i whakaaetia e ra-
tou kia uru nga Tiapanihi ki o ratou kura, i
tukitukia hoki nga whare kai a nga Tiapani.
Kua tonoa he taua kaipuke whawhai o
Amerika ki Kareponia, he haere, e ai ta
Amerika, ki te haereere noa.
HAINA.
Kua ahua matutu ake te mate kai ki Hai-
na, engari kei te matemate tonu te tangata.
Ko te take nui i mate kai ai te whenua he nui
rawa no nga wahi e whakatupuria ana te papi
no te papi ko te kai kino nei ko te opiuma.
Ko Ingarangi te mana e tino tuku ana i te
opiuma ki Haina. No te korenga o Haina e
whakaae ka whawhaitia e Ingarangi, a, no te
hinganga o Haina ka tukua atu ki reira nga
opiuma o Inia. Kaore te opiuma  e whakaae-
tia kia tae mai ki enei motu. Ki te kai te
tangata i te opiuma e kore rawa e taea te
whakarere, ka whakaiwikore tia te tangata.
•
MOROKO.
He nui nga raruraru e pa ana ki Moroko, he
kingitanga maori kei te raki mauru o Awhe-
rika. Ka maha tenei nga tau i hemanawa ai
te kingi o Moroko i tetahi kaipahua ko Rai-
huri (Raisuli) te ingoa. He ope nui ta tenei
tangata, noho ai ki nga maunga. Kei te whai
tonu nga taua a te kingi kahore ano a Raihu-
ri kia mau. I whakapaea e Raihuri tetahi pa
a riro ana i a ia. Ko te tono a Raihuri kia
murua noatia tona he, a, kia whakaturia ia
hei kawana mo tetahi porowini. Ko te tia-
nara a te kingi o Moroko ko Ta Haare Maka-
rini, he Kotimana kua mau herehere i a Rai-
huri. I tono a Raihuri ma Makarini ra ano e
kawe atu nga pukapuka a te kingi ka
whakapono ai ia he tika. No te taenga
atu o Makarini ka hopukia e Raihuri
hei herehere mana, a, ma te moni nui ra ano
ka tukua. Kei te akiaki te Kawanatanga o
Ingarangi kia kaha te kingi o Moroko ki te
whakaputa mai i a Makarini.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
KOREA.
I te mutunga o te whawhai a Tiapani raua
ko Ruhia ka oho te whenua katoa o Korea ki
te whakarongo ki te Rongo Pai; i enei ra kua
puta mai nga rongo kua puta he raruraru ki
Korea. I tonoa e te kingi o Korea he tangata
kia haere ki Horana ki te Hui Rongomau i
te mea kahore i whakaaetia e te Kawanatanga
o Tiapani. Te taenga ki Horana ka haere
aua tangata ki Ruhia i runga ano pea i te
tohutohu a to ratou kingi. I tonoa te kingi
o Korea kia tuku ki raro i te torona
mo tona he, a inaianei kua tuku taua tangata,
kua noho kore kingi a Korea. Kei te whaka-
whiti ki Korea tetahi o nga tino piriniha o
Tiapani ki te titiro i taua raruraru.

PITOPITO KORERO.
Kua kitea e te pakeha tetahi tu ahua
rongoa ki te pama ki runga i nga pa-
hau, ka waiho kia rima meneti, ka taea e te
tangata te miri ona pahau ka ngahoro noa mai.
Ki te whakaaro he pai ke atu tenei i te heu.
Hei nga ra whakamutunga o Oketopa e he-
ke iho nei, ka 2/4 te itinga iho o te utu mo te
peeke (56Ib) huka.
Katahi ano ka hinga a Niu Tireni i a Poi-
hakena mo nga tau maha mo te whutupaoro.
No te 17 o te marama nei i purei ai, 14 a Poi-
hakena kaore tahi a Niu Tireni, "ano te
hinganga o nga marohirohi."
Ko etahi hunga roroa tokorua no Poihakena
te ingoa o te tane ko Clive Darril  no Tiamana
to te wahine ko Mariedl, ka tata te marena ki
a raua. Ko nga tau o te tane ka 24, ko
• tona roa e 8 putu e 8 inihi; ko nga tau
o te wahine ka 23, ko tona roa e 8 putu e
3 inihi.
I te whanautanga o te tama a te kingi o
Peina (Spain), ara o  te Piriniha; tekau ma-rua
nga ingoa i huaina ki ia: ko Alfonso, Pio, Cris-
tino, Eduado, Francisco, Antonio, Guillermo,   
Carlos, Enrique, Eugenio, Fernando, Vena-
noior.
I te rehi poti i Poihakena i hinga a
Taone, tiamupiana  o te ao ia Wepu o 
Whanganui. Ko Wepu te ti huriana o
te ao katoa inaianei.
HE TANGATA TINO PARU.
KUA mate te tangata tino paru atu i
Kanata. He minita taua tangata no
te Hahi Kotimana, ko Rev Neil Brodie tona
ingoa. I te pekeraputanga o te Peeke o Ka-
rakau ka oma ia ki Kanata huna ai. I te nui
o tana pirangi ki te whakapuranga moni ka
mutu tana mahi karakia. Ko ana kai he mea
rukenga no nga whare hokohoko, ko tona
whare i rite ki te whare poaka, kahore rawa i
pa i te wai. I tona panga e te mate kahore ia
i pai kia kite i te takuta no te horoinga i a ia
ka tangi, a, e kiia ana na konei i whakanui
tona mate. E 86 ona tau ka mate nei, ko
ana moni i waiho ai e £30, 000.

MOHAKA.
KEI te tiaho te ora ki nga Maori o tenei
takiwa. Kei te whakangarongaro
haere nga whare maori kei te whakakapia ki
te whare papa. ko nga whenua onga Mao-
ri kei te taiapatia, kei te ngakia, kei te tipia
nga taru kino. Ko tetahi mea nui ano hei
tirohanga ko te kore o tenei iwi e aro ake ki
nga mahi ngahau. He tino takaro pirangi na
te Maori te putupooro, otira i to ratou ngakau
ki te mahi warewaretia ake te putupooro.
Kaore hoki te whare karakia o tenei iwi i te
kore e manaakitia. I te ata i te ahiahi Rata-
pu ranei e ki tonu ana i te tangata, e tata ana
ki te rua rau te tokomaha o te whakaminenga.
Kua hokona he okana ataahua mo te whare
karakia, a i ia Ratapu e tae tonu mai ana nga
kai hapai waiata e rua tekau puta atu ki te
toru tekau.
[He mea tango mai enei korero na matou
no te Wairoa Guardian, nupepa pakeha. Ko
Ngatipahauwera tetahi o nga hapu o te Tai-
rawhiti kua hihiko ki te ahuwhenua, kua oti
hoki o ratou whenua te whakariterite e te
Komihana Whenua. Ko te minita o Mohaka
ko Rev. Hemi Huata, he tamaiti kaumatua
no Te Aute. Koia nei ta matou e wawata
nei mo te Iwi Maori, kia ahuwhenua kia
whakapono. Ki te mea he whakapono te ta-
ngata e kore e hapa tona puku mahi, he mea
whakama rawa hoki te Karaitiana mangere,
mehemea ra ia e taea ano te tangata mangere
te ki he Karaitiana.—ETITA.]

TE PIPIWHARAUROA.
NGA WHAKATAUKI A KINO.
(NA TIPIWHENUA.)
I MU A atu i te tino ekenga o nga korero
ki a Kino ake me tiki atu te korero
ki te haerenga mai o Tamahae me tana
taua i Whangaparaoa  ki Waiapu. Ko Ta-
mahae he rangatira no te Whanau-a-
Apanui, he toa, i tae rawa ia ki roto
o Turanga o Te Wairoa whawhai ai. I tona
kainga i Okarae a Kino e noho ana ka rangona
atu e ia kei te haere mai te taua a Tamahae
ka rere ia i mua ki te whakaatu ki a Ngatiporou
kei te haere mai te hoa riri. Haere mai ra
te taua a Tamahae hei Tauhinu he wahi e tata
ana ki Horowera  ka tu he pakanga, ka hinga i
konei te Whanau-a-Apanui, ka hinga hoki a
Rerewa me etahi atu rangatira. I tenei ra e
kitea ana he iwi tangata kei Tauhinu e wha-
rona ana. I te hinganga o Tamahae kaore i
hoki engari i whai kia tae ki a Te Kaapa
i tona pa i Tamataurei (Te Mataurei) i te pito
whakarunga o te one i Hautai. Te unga o
nga waka ki te Awa-a-Tauhea ka toia ki uta,
ka noho i Pouretua, ko Te Kaapa ratou ko
ona matua ki runga noho ai ki te pa ki Tama-
taurei. I konei ka puta a Kino i hoki mai i
Waiapu, katahi ka karangatia e Tamahae kia
peka ki uta, tena ko Kino maro tonu i te one
me tana whakahoki mai:—
Na wai te koau ka ruku ki te aro maunga
Ko te mohiotanga tenei o Tamahae he kino
te haere a Kino ina i kore ai e peka ki uta.
Katahi ka puta te whakaaro i a ia kia karanga-
tia e ia a Hikapooho papa o Te Kaapa kia
heke iho ki te awhina i a ia, kua mohio tonu
hoki ia ko Ngatiporou kei muri i a Kino. Ko
tona iwi ia i mea ki a ia, "Tera ano e whaka-
rongo mai, i panaia mai ra hoki." Ko Te
Rauhuia raua ko tana tane ko Te Hikapooho
i heke mai i Te Kaha, he riri i heke mai ai. Ka
hangai ki waho o Pouretua ka powhiritia e te
whanau a Hikakino ki uta, ko te tapaenga
tenei i Pouretua, a taea noatia tenei ra kei
Pouretua tonu e noho ana te whanau a Te
Ruahuia. I karanga ake a Tamahae i raro
ki te pa ki Tamataurei,"Hikapooho e, heke iho
ra kia tuku te ihu ki te whanaunga kei wera-
wera ana." No te whakaotanga mai o Te
Hikapooho ka ki a Tamahae,"Ara kaore he
whakamauahara I a Te Hikapooho e wha-
katakataka ana mo te heke iho ki a Tamahae
ka pupuri tana tama a Te Kaapa i a ia:—
E, tu U huru ma haramai e noho, tu te huru
pango hanatu haere!
He pupuri ta Te Kaapa i tona papa, i
te kaumatua, i te mahunga hina kia noho
kia tukua ko ia ko te tamariki, ko te mahu-
nga pango kia haere.
Tatu ana Te Kaapa ki raro ka paaha te
taua a Ngatiporou, haere ana a tatahi haere
ana a tahaki. Ko te matua nui i heke iho ma
Tutu-o-Ue. No te tutatakitanga, na Te Kaa-
pa tonu te mataika, muri tata iho ka hinga ano
he tangata na Te Kaapa. Ko te matenga
tenei o Ngatiporou ki Taitimuroa, ara, ki
Taipu i Haronga—he tangata na te patu he
tangata nate onepu. Ko Te Uanga he rangatira
ano no te Whanau •a-Apanui, i Wharekahika
ka tae atu te rongo o te hinganga o te Whanau
a •Apanui ki Tauhinu," Kahore na hoki nga-
titaua." Ka whakahokia e Te Uanga:--
No tena wahi a Tumoana-kotore tena karangatanga
akuanei penei rawa ake he karangatanga no tena
wahi a Tumoana-kotore.
Ka haere a Te Uanga ka ki iho, "Ki te puta
mai he rongo, whaia ake au," Hei roto ano o
Waikohu ka mau ratou ko ana tamariki i te
karere. Na te karere te kupu," Kaore na hoki
a Ngatiporou a, ko te wai anake o Waiapu
te rere ana." Ko Te Uanga, "Tena ano hokia
te korero." "Kaore na hoki a Ngatiporou a—"
Ko te hamumutanga  o Te Uanga,"! kiia atu ra
hoki."
No te hinganga ra o Ngatiporou ka
huri te ihu o nga waka o Tamahae, ka huri
whakatewakainga, ko Kino kua tae atu ki tona
kainga ki Okarae. Te taenga ki Okarae ka u
te waka o Tamahae ka karanga ake hoki tera
ki a Kino i roto i te pa i Upoko-ngaruru,
"E Kino, heke iho. "I mohio tonu nga tangata
o te pa e patukia aua nga kaue o Kino ka
tohe kia noho ia. Hei aha ma Kino ka
tohe tonu ka pepeha:—
Tena te ngaru puku, tena te ngaru whati.
Ko "te ngaru puku hei whakaora i a ia ko Te
Uanga kua riro ke ra ma uta ko "te ngaru
whati" hei patu i a ia ko Tamahae. Tae atu
- ana a Kino ka tapiki te ringa o katuarehe ka
tupikitia ka utaina ki runga i te waka. No
te hangaitanga o te waka ki waho o Karani ka
ui a Kino,"Ko hea tenei?" No te kianga iho
ko Karani ka tangi ake tera, ka ki;—
Patua a Kino i konei, kia taka te wairua o Kino,
taka i roto o Karani.
No te unga o te waka ki uta ka patua a
Kino a i tona angaanga e patukia ana ka
ka kawe ano tona koiwi ki te karanga:—
A ha me ra e to ana Kino!

HE KUPU WHAKAMARAMA.
Kaore ano a Karani kia kootitia, e kore tenei
whenua e taka ki waho i nga ringaringa o nga
uri o Kino. Ko te whakapapa tenei o
Kino —
Rangihekeiho. 
Tapairurangi
Kino.
Rangihekeiho.  
Maruia.
Whakahinutapu. 
Houturangi Kapa
Irimana. Hare.
Takawhiti. Kiriwai.
Nga whakapapa o Tamahae:—
Tamahae
Tuhituhi
Muturangi
Hinetioromea
Mere Reweti
Ngaurupa
Wiremu te Whare
Nga whakapapa o Te Kaapa:—
Hikapooho = Rauhuia
Kaapa = Anewa (w) =Uruapiti (w)
Hinehou Hoputaua Parawhariki
Kakapaiwaho Hinemate Teenga
Whakatutuoterangi Te Ahuahou Manihera
Te Anginunuiorangi Tikitikiorangi Ripeka
Te Hemara Wiki Matauru Houkamau
Wiremu Kururangi
Hatara.
iI te hui o Te Kotahitanga o Te Aute i tu ki
Te Awapuni ko tetahi o nga motini kia tuhi-
tuhia nga korero ate Maori, nga whakatauki,
nga tangi. He tono tenei kia tukua mai a
taua korero kia tohungia ki roto o nga parirau
o ta tatou manu. Ki te mea e takoto he ana
nga korero me whakaatu mai tehe.—ETITA]
Kua whakatungia e te Pihopa a Rev. Ha-
pata Wiremu hei Atirikona mo te Atirikona-
tanga o Waiapu. A ko Rev. David Ruddick  
(o te Wairoa) mo te Atirikonatanga  o Here-
taunga.
I te tau 1900 ka tukuna e te Paremata he
tikanga ki nga Kaunihera Maori mo te tuku,
mo te kore ranei e tuku i nga mahi tohunga
maori ki nga kainga Maori. Inaianei kua
whakakorea ano e te Paremata taua mana i
nga Kaunihera, a kua hoatu ki nga Kaiwha-
kawa pakeha. Te whaina mo te tangata e
whakatohunga ana ia ia a e whakakaupapa
ana i ana mahi i runga i nga mahi wairua mao-
ri, kaore e heke iho i te tekau pauna i te whai-
na tuatahi; kei to muri iho ka nuku ake.
Kua rawe ano te haere a Niu Tireni mo te
whutu paoro. I te 20 o nga ra o te marama nei
ka purei a Niu Tireni raua ko Ahitereiria, hi-
nga ana a Ahitereiria; e 26 a Niu Tireni e 6
ano a Ahitereiria.



HE AROHA.
E TINO whakawhetai ana te Tumuaki o
te Kareti o Te Rau, mo te aroha a
nga tangata o roto o Turanga ki te Kareti,
ara, mo nga kaata kai, paukena—he aroha
tino nui tenei ki te Hahi ki nga tangata hoki
o nga iwi katoa e noho nei i te kura. No te
Muriwai te kaata tuatahi he taewa he pauke-
na nga kai o runga. Ko nga wahine na ra-
tou enei kai ko Ruruhira, ko Harete, ko Ara-
whita, ko Miriama, ko Ruihi, ko Pirihira, ko
Keta, ko Kiwa, ko Hemaima, ko Ture, ko te
Ao, ko Mere Awheawhe.
Kua tae mai ano e rua nga kaata kai a nga
tangata o Te Arai na Paratene Tatae raua ko
Hare Hoone i mau mai, he taewa, he kuma-
ra, he paukena, he peeke tuna.

NGA TUPAPAKU.
KUA mate a Ta Hoani Hooro, Mea o
Otautahi. I tu tenei tangata he
pirimia mo Niu Tireni, he maha hopi nga
tau i tu ai ia hei mema. Na tona ka ka
whiwhi nga wahine ki te pooti. I tata ki
te £50, 000 ana moni i waiho aho ai mo
nga mahi a te Hahi. I mate ia ki tona
ki Hororata,
Kua mate a Kini Hoori o Uawa, Tai-
rawhiti, te tino uri tata a Te Kani-a-
Takirau.
Kua tae mai te rongo o te matenga o
Peka Mirina, o Waiapu. He tamaiti kau-
matua tenei no Te Aute, i marena ia ki
tetahi o nga tamariki a Pene Heihi. No
mua tata atu i a ia ka mate tana tamahine.
Ki ta matou rongo he mate kohi tona
mate.

TE PIPIWHARAUROA.
MATE MAORI.
HE WHAKAHOKI KI A TAKUTA TUTERE
Wi REPA.
Ki TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.
MAHAU e uta atu enei kupu e whai ake
nei i raro iho nei ki runga o nga
parirau o te oha a o tatau tipuna mana e hari
ki nga iwi ki nga reo ki nga huihuinga tangata
ki reira tioro atu ai, he whakahoki naku i nga
korero a Tutere Wi Repa i te hui i Te Awapu-
ni mo nga mate o te iwi Maori. E korero ana
i Te Pipiwharauroa he mea hanga noa iho e te
mahunga tangata aua mate,te makutu te mate
kehua. Me ata tirotiro te haerenga o te Ariki
ratou ko ana akonga i waenga moana i runga
kaipuke ki Kerekehini. Tokorua nga tangata e
nohoia ana e te rewera a whaikupu mai ano
ki a ia i peia nga kehua o aua tangata a ora
ana. Ko Haora tetahi tangata i puta whaka-
rere mai te wairua o Te Karaiti ki a ia i tona
haerenga ai ki raro ki Ramahiku.  Ehara i
te mea i puta tinana engari wairua me penei e
au ka haere a Haora i roto i te mana me te
kaha hoki o te Wairua Tapu ehara i te mea
i te kaha o te kehua patu tangata nei. I a ia
me tetahi akonga taitamariki e whakaako
haere ana i reira tetahi kotiro he wairua
whiro tona ka korero haere i roto o nga mano
tangata, penei te aronga o nga kupu. "He
pono he tangata tika enei; he pononga na te
Atua o runga rawa pena tonu ana korero ko
te whaikuputanga  tenei a Paora ki te kehua
o taua kotiro penei te kupu. Puta mai hoki koe
ki waho i ia. Ko te mahuetanga tenei o te
kotiro nei i tona kehua, ka mutu nga ahua ke
i a ia ka tangata ora tona ahua kaati e hika Tu-
e i mahara au kua mutunga matepera, ara
hua i ta te Karaiti peinga ina hoki ra i haere
ke hoki nga kehua ki roto o te kahui o nga
poaka te tino rerenga tera ra te pari ka rere
ki te moana. No reira au i ki kaha ai inaianei
he mate pono aua mate, te mate kehua me te
mate makutu, me titiro hoki e koe a Haimona
makutu, tera tangata he makutu ma hau e ata
tirotiro te roa o enei korero ehara i te mea no
taua nei rangi nei. Mo te kupu mo nga tohu
nga maori me nga takutatanga hoki kao te
tenei ahua e taea e au te korero ko wai te
ora ko wai hoki te mate no te mea hoki he
mate he ora kei te tohunga maori, he mate he
ora kei takuta pena i a koe na, Mo to kupu
i ahu ki te whakapono e tika ana tena ina
hoki te korero a Hemi Apotoro, e ki ana, ka
ora te turoro ki te inoi whakapono, ma te
Ariki ano hoki e whakaara ake a ki te whai-
hara ia ka murua ona he katoa me uiui koutou
i o koutou he katoa tetahi ki tetahi a ka ora te
turoro i te inoi kaha a te tika. E hika Tutere
ko te marama tenei ki au o to kupu i ahu atu
ra ki te whakapono. Ehara aku kupu i te
peehi i te whakapono ki raro engari e tautoko
atu ana i te whakapono ki runga a mehemea
ka kainga pea e te turoro to rongoa a ka ora
ka ki taua turoro na te rongoa a Tutere au i
ora ai, mutu tonu te ngakau whakapono o te
tangata ki te Atua engari nui ke kia koe ka
heke te ahua o te whakapono ki raro i tena
ahua. Tetahi tangata i rui i tana maara ki te
purapura pai, tupu tahi ana te witi me era atu
taru kino katoa te kupu a nga kai mahi me
huhuti nga taru kino te kupu a te rangatira
tukua kia tipu tahi a taea noatia te kotinga.
ko reira nga taru paiheretia ai ka tahuna ki te
ahi. Kati e kore pea e taea to hiahia e mea
nei koe. Ta te Atua whakaaro hoki kia
kotahi te wa e tataritia ai nga mea katoa. Kia
ora.
Na KAREPA TAUA.

RONGO O NIU TIRENI.
ITE muinga mo te pakarutanga o te
Kia Ora ki Tirau ka ki nga pahihi he
he haurangi no te mete tuatahi no de
Wolfe i pakaru ai te kaipuke. E 7 maero
te kotititanga o te tima. I te muinga ki-
tea ana i haurangi a (de Wolfe.
He hanga aroha te weranga i te ahi o
tetahi wahine awhekaihe raua ko tana
tamaiti iti, ko Haberfield te ingoa. I
haere atu ratou ko tana tane i Moeraki ka
noho ki Koputai (Port Chalmers) ki roto
ki tetahi whare tawhito, i noho ratou ki
runga. No te po ka werangia ake a raro
o te whare, te ohonga o nga tangata kua
ngaro katoa te whare i te mura. Ko te rere-
nga tenei o Haberfield ki waho o te whare
me te ki iho kia panga iho e te wahine ta
raua tamaiti. Tona taenga ki raro, kahore
tana wahine i panga iho i te tamaiti, ka
piki ano tangata nei, otira kua ngaro ka-
toa te whare i te mura. I te ata ka kitea
a Haberfield raua ko tana taokete e takoto
ana i waho, he nui te mate i te rerenga
iho i runga o te whare. I kitea te wahine
a Haberfield e tapapa tonu ana i runga i
tana potiki he iti nei te weranga o te ta-
maiti engari kua mate katoa raua.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
HINOTA KI ROTORUA.
I motinitia e te Rev. Rameka Haumia i tautokona
e M. Tuamtahi—
He kupu tenei ki nga tangata o ia Parihi o
ia Parihi mo nga turoro kia whakaaturia ki
te Minita kia kaua e waiho kia takoto noa iho
taea noatia to ratou matenga ka korero ai
ki te Minita. He tino mea pouri tenei.
I motinitia e te Rev. F.A.Bennett i taotukona e
Rev. Ratema Te Awekotuku:-
He nui te hiahia otenei Hui kia kitea teta-
hi tikanga pai e mau ai te mahara o te iwi
Maori katoa kia Te Wiremu Atirikona kua
wehe atu nei ia tatou.
He patai na Manahi Tumatahi ki te Tumuaki.
Me kore e tau kia whakahokia mai a Ra-
tema Te Awhekotuku hei Minita mo te takiwa
o Te Ngae me Mourea?
I utua e te Pihopa:—
Me titiro tatou ki nga wahi katoa o te ma-
hi i tenei Pihopatanga ko te takiwa o Rotorua
kei te putuputu te minita. Ko Ratema Te
Awhekotuku  raua ko Turuturu Ngaki kei
mahi i roto i te Ringatu. He mahi nui ra-
wa tera na te Hahi, e kore hoki e taea kia
tonoa ketia nga kai mahi o tera mahi.
1 motinitia  e Rev. Ratema Te Awhekotuku i tauto-
kona e Rev. Rameka Haumia:—
Kia puta he whakamihi ma te Hui ki te
aroha nui o te taha pakeha ki te kohi moni
hei awhina i te Hahi Maori.
I motinitia a Rev. Turuturu Ngaki i tautokona e
Rev. T. Awhekotuku 
He ki tenei ki te Tumuaki o te Hui me
kore e marama i a ia kia haere he ropu minita
i tetahi takiwa Ringatu.
1 motinitia e Haukiwaho Piwiki i tautokona e te
Rev. F. A. Bennett:
Kia araia nga tangata e haere mai nei i nga
Ratapu ki te ki ika i o matou kainga ki te pu-
puhi manu ranei i o matou ngaherehere.
He patai na Matene Whakaue ki Te Tumuaki:—
Me kore e taea te Whakarite he Minita mo
Maketu mo Matata mo Te Puke?
I utua e te Tumuaki: —
E kore ai e taea te whakarite he minita
tuturu mo nga wahi e korerotia nei, he ruarua
no te minita katahi, he kore oranga hoki mo
tetahi minita mo reira.
I motinitia e Rev. H. Pahewa i tautokona e Rev
Ratema Te Awhekotuku—
Kia puta te wha kaaro i tetahi tangata ina
whakaritea o ia Parihi o ia Parihi ki te kohi
moni haere mo te Wero a te Atirikona ka
tuku atu ai i nga moni ki te Kaiwhakahaere
kia Te Wiremu Hapata.
He patai tenei na Rev. Ratema Te Awekotuku 
ki te Tumuaki:—
Kaua ranei nga tamariki Ringatu e iriiria
e nehua hoki?
I utua e te Pihopa:
Ko ta tatou Karakia nehu tupapaku i roto
i a tatou pukapuka mo te tangata anake kua
oti te iriiri.
I motinitia e Rev. W. Goodyear i tautokona e
Rev. A. Bennett:
He tono ki te Tumuaki kia Perehitia nga
Tahua Oranga Minita me nga Kohikohi o te
tau kua pahure ake nei ki roto i nga korero-
tanga o tenei Hui.
I motinitia e te Rev. A. Bennett i tautokona e
Rev. H. Pahewa:—
Kia puta he mihi ma tenei Hui kia Mita
Eruera Wiremu mo tana whakamaoritanga i
te pukapuka e kiia nei ko te Moemoea a
Hoani Paniana.
I motinitia a Rev. H. Pahewa i tautokona e Rev
F. A. Bennett:
Kia puta he whakamihi ma tenei Hui kia
Mr. John Hope raua ko tona hoa wahine mo
to raua whakaaro rangatira ki te homai i te
turanga korero Pukapuka (Lectern). mo te
Whare Karakia o te Kaha hei whakama
maharatanga mo to raua wehenga atu i o
raua hoa Maori.
He patai na Tamihana Tikitere ki te Tumuaki:
Me kore e taea te whakarite a Timutimu
kia noho tuturu ki te Ngae?
I utua e te Tumuaki:—
Kahore e tika te hiki noa ki te wahi kaho-
re nei he Kainga Minita.
I motinitia e Rev. Turuturu Ngaki i tautokona e
Rev. Ratema T. Awekotuku:
Kia puta he whakamihi he whakawhetai
ma tenei Hui ki te Atua mona i pai ki te ka-
ranga i a Deaconess Doyle  kia haere taana
pononga ki waenganui o Tuhoe o Te Ure-
wera mahi ai, me te inoi ano kia whakawhai-
huatia taana mahi i reira.
1 motinitia e Rev. A. Bennett i tautokona e
Rev. H. Pahewa:
Te whakaaro o tenei Hui he mea pai kia
whakanohoia nga tohu e kiia nei he "expres-
sion marks" ki nga Himene hou ina perehitia.
1 motinitia e Rev. H. Pahewa i tautokona e Rev
W. Goodyear (—
E whakamihi ana tenei Hui kia Ngati
Uenuku Kopako me Ngati Rangiteaorere
mo to ratou whakamanuhiri i nga tangata o
te Hui, ma te Atua ratou e manaaki e tiaki.

TE PIPIWHARAUROA.
ഀ䠀䔀 吀唀刀䔀 吀唀吀唀刀唀⸀ഀഀ㄀⸀ 䬀漀琀愀栀椀 瀀甀琀愀渀最愀 漀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀 椀 琀攀 洀愀ⴀ ഀ爀愀洀愀⸀ഀഀ㈀⸀ 䬀漀 琀攀 漀爀愀渀最愀 洀漀 琀攀 瀀攀瀀愀 攀 爀椀洀愀 栀攀爀攀渀椀 ⠀㔀⼀ⴀ⤀ 椀 琀攀 ഀ琀愀甀Ⰰ 洀攀 渀漀漀琀椀 漀 琀攀 倀漀甀琀愀瀀攀琀愀 洀攀 瀀愀渀攀 爀愀渀攀椀⸀ഀഀ㌀⸀ 䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀渀最愀琀愀 欀椀 琀攀 琀愀渀最漀 椀 吀攀 倀椀瀀椀ⴀ ഀ眀栀愀爀愀甀爀漀愀 洀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 攀 椀愀 琀攀 洀漀渀椀 椀 爀漀琀漀 椀 琀攀 ഀ爀攀琀愀 眀栀愀欀愀愀琀甀 洀愀椀⸀ 䠀攀 眀栀愀欀愀愀琀甀 愀渀漀 栀漀欀椀 欀椀 渀最愀 ഀ琀愀渀最愀琀愀 攀 琀愀渀最漀 愀渀愀 椀 琀攀 瀀攀瀀愀Ⰰ 欀愀 琀愀攀 欀椀 琀攀 眀愀 攀 ഀ瀀愀甀 愀椀 愀 欀漀甀琀漀甀 洀漀渀椀 琀甀欀甀 洀愀椀 欀愀 琀愀欀愀椀愀 琀攀 瀀攀瀀愀 ഀ欀椀 琀攀 琀愀欀愀椀 眀栀攀爀漀⸀ 䬀椀愀 琀攀爀攀 琀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 愀渀漀 椀 琀攀 ഀ栀甀愀 欀愀爀攀愀漀Ⰰ 欀椀 琀攀 欀漀爀攀 攀 琀攀爀攀 洀愀椀 欀愀 洀甀琀甀 琀攀 爀攀爀攀 ഀ愀琀甀⸀ 䬀漀 琀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀愀甀 㔀⼀ⴀⰀ 洀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀甀愀琀愀栀椀⸀ഀഀ㐀⸀ 䔀 瀀愀椀 愀渀愀 欀椀愀 琀甀欀甀愀 洀愀椀 渀最愀 欀漀爀攀爀漀 漀 椀愀 眀愀栀椀 漀 ഀ椀愀 眀愀栀椀 漀 琀攀 䴀漀琀甀Ⰰ 攀渀最愀爀椀 欀攀椀 琀攀 䔀琀椀琀愀 琀攀 琀椀欀愀渀最愀 洀漀 琀攀 ഀ琀愀 椀 愀甀愀 欀漀爀攀爀漀㬀 欀椀愀 洀愀爀愀洀愀 琀攀 琀甀栀椀琀甀栀椀⸀ഀഀ㔀⸀ 䴀攀 瀀攀渀攀椀 琀攀 琀甀栀椀 椀 眀愀栀漀 漀 渀最愀 爀攀琀愀 欀愀琀漀愀㨀᐀ഠഀ䬀椀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀洀攀⸀ഀഀഀഀഀഀ䠀䔀 倀䄀一唀䤀⸀ഀഀ䬀椀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 攀 栀椀愀栀椀愀 愀渀愀 欀椀 琀攀 刀愀眀椀爀椀 欀椀 琀攀 ഀ䠀椀洀攀渀攀㨀 栀攀 渀甀椀 渀漀愀 愀琀甀 䬀愁 瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀攀椀 愀 ഀ愀甀 椀渀愀椀愀渀攀椀㨀 欀漀 琀攀 甀琀甀㨀᐀ഠഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㔀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ 椀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ ㌀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 眀栀攀爀漀Ⰰ ㈀⼀ⴀഀഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 㘀搀⸀ഀഀ䴀愀欀甀 攀 甀琀甀 琀攀 倀愀渀攀 䬀椀䬀椁 栀攀椀 琀甀欀甀 愀琀甀 椀䬀 愀 ഀ瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀椀 愀 欀漀攀⸀ഀഀ一愀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀⸀ഀഀഀഀ䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 欀椀 琀攀 倀愀椀瀀攀爀愀 欀椀 琀攀 ഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀Ⰰ 洀攀 琀漀渀漀 欀椀 琀攀 䈀䤀䈀䰀䔀 䐀䔀倀伀匀䤀吀伀刀夀 ഀ匀唀一䐀䄀夀 匀䌀䠀伀伀䰀 唀一䤀伀一Ⰰ 䄀甀挀欀氀愀渀搀⸀ഀഀ倀愀椀瀀攀爀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀㘀Ⰰ 㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 椀⼀ⴀഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 洀攀 䬀愁 甀瀀漀欀漀 眀栀愀欀愀洀愀爀愀洀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 ㌀搀⸀ഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 洀攀 䬀愁 眀愀椀愀琀愀Ⰰ ㈀⼀ⴀⰀ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀⰀ ㌀⼀㘀Ⰰ ഀ㐀⼀ⴀⰀ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁Ⰰ ㌀搀⸀ഀഀഀഀ倀爀椀渀琀攀搀 愀渀搀 倀甀戀氀椀猀栀攀搀 戀礀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰ 愀琀 吀攀 刀愀甀 ഀ倀爀椀渀琀椀渀最 圀漀爀欀猀Ⰰ 䈀攀爀爀礀 匀琀爀攀攀琀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀㬀 一攀眀 娀攀愀氀愀渀搀⸀ഀഀ一䜀䄀 䠀唀䄀 䬀䄀刀䔀䄀伀 䴀䄀 吀䄀 吀䄀吀伀唀 䴀䄀一唀ഀഀ 倀愀爀愀琀攀渀攀 一最愀琀愀Ⰰ 倀愀爀愀琀攀渀攀 倀椀爀椀渀甀椀⸀ 䠀⸀ 倀愀爀愀漀渀攀ഀഀ㄀㔀⼀ⴀ 吀⸀ 䴀⸀ 一最愀欀椀㬀 㘀⼀ⴀ 刀漀戀攀爀琀 䴀挀䌀甀氀氀漀挀欀㬀 ⴀ䴀愀眀攀渀攀 ഀ刀椀爀椀眀椀Ⰰ 刀愀洀攀爀愀 䠀愀攀爀攀爀漀愀Ⰰ 倀愀瀀愀琀愀 倀愀爀椀漀栀攀㨀 ㈀⼀㘀 ഀ一最愀瀀甀渀椀 刀攀渀愀琀愀⸀ഀഀ䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰ 吀䔀 刀䄀唀 倀刀䔀匀匀 䜀䤀匀䈀伀刀一䔀