|
loading...|
|
He Kupu Whakamarama 1898: Number 55. 01 September 1902 |
|
|
1 1 |
▲back to top |
Te Pipiwharauroa
he Kupu Whakamarama.
NAMA 55. GISBORNE. HEPETEMA 1902.
TE WHAKAUNGA.
(Tirohia Nama 48, Pepuere, 1902.)
KO te mea tuatahi hei whakaaetanga ma
te tangata ina iriiria, hei whakahouta-
nga hoki mana i mua i te whakaunga, " Kia
mahue te rewera me ana mahi katoa nga mea
whakapehapeha, me nga mea memeha noa o
tenei ao kino me nga tini hiahia kino o te ki-
kokiko."
1. Kia mahue te rewera me ana mahi ka-
toa. Kia kaua tatou e pohehe he mea kore
noa iho a Hatana—Kahore, i whakaritea ia e
Pita ki te raiona e hiahia ana kia horomia ta-
tou (1 Pita 5. 8). Ko te rangatira ia o nga
anahera kino (Whkit. 12 7), i hinga ratou ko
ana anahera i to ratou pakeke ki nga whaka-
haunga a te Atua (2 Pit. 2 4 ; Hura 6). Na-
na a Arama raua ko Iwi i maminga (Ken. 3);
engari i puta te kupu whakaari a te Atua kia
hinga ia i a te Karaiti (Ken. 315). I tae mai
a te Karaiti he whakakore i nga mahi a Hata-
na (i Hoa. 3 8) ; heoi he mea tika tenei kia
mahue i a tatou ana mahi katoa, ara kia kaha
ta tatou whawhai ki a ia. Ko te mea e kaha
ai ta tatou whawhai ko nga patu a te Atua i
korerotia mai e Paora i a Epeha 6, 10-13.
2. Kia mahue nga mea whakapehapeha,
me nga mea memeha noa o tenei ao kino.
He mea pai te ao katoa i te timatanga, na Ha-
tana ia i kino ai. I te takiwa i a Te Karaiti
i muri tata hoki he marama ki te Karaitiana
te kino o te ao, inahoki i pai te tangata a. Te
Karaiti kia whakamatea ia, kia watea ai ia i
te kino o te ao. Inaianei ia ka rereke te ahua
o te ao: e kore e kaha te whawhai o te ao ki
te tinana o te Karaitiana kia whakamatea ia.
Otira kia tupato tatou kei mamingatia tatou e
nga mea ahuareka o te ao, kei waiho tetahi
mea o te ao hei rangatira mo tatou (1 Kri. 6.
12). Ko ta Hatana whakamatautau tenei i a
Te Karaiti-(Mat. 4. 8-9). Kia whawhai tonu
tatou ki nga hiahia ki te taonga ki te mana ki
nga mea pera, he mea memeha noa hoki enei,
me te mahara ano kei te inoi tonu a te Kara-
iti pera me tana moi mo ana .akonga, " Kaho-
re aku inoi kia tangohia ratou e koe i te ao,
engari kia tiakana ratou e koe kei kino." (Hoa.
'7- I5)-
Kia mahue nga tini hiahia kino o te ki-
kokiko. E hara i te mea ko te kikokiko tonu
kia whakarerea, engari ko ona ' tini hiahia ki-
no Na te hinganga o Arama i pa mai ai te
hara ki a tatou (Rom. 5. 12). Otira kua oti
tatou te whakatapu te whakatika e Te Kara-
iti (Rom. 5 17); kua meinga hoki o tatou ti-
nana hei temepara mo te Wairua Tapu hei
mea e whakakororiatia ai te Atua (1 Kri. 6 20).
Ki te mea e ata whakaarohia tena e kore ra-
wa tatou e whai atu i nga hiahia kino o te ki-
kokiko (Rom. 6. 12-14).
I whakaae koe i tou iriiringa kia whakare-
rea ena mea e toru, i whakahoutia hoki taua
kupu i te wa i whakaungia ai koe, engari ka-
hore ano kia watea i aua mea. I puta te inoi
mou i tou iriiringa " kia u tonu koe hei hoia
pono, hei pononga ma te Karaiti a mate noa."
E kore koe e kaha ki taua whawhai ki te kore
e kaha tau inoi ki te Matua:—
" Aua hoki matou e kawea kia whakawaia:
engari whakaorangia matou i te kino."
HE WHAKATAUKI NO HAINA.
KO TE wahine e whai ana kia kitea ia e
te tangata, he wahine nanakia; kia tu-
tana titiro.
Ko te wahine e kinongia ana e ana tamari-
ki, he hoa riri no te iwi nui.
Whakarongo ki nga kupu a te wahine kau-
matua, na nga tau maha o te pouri ia i wha-
kaako.
E rite ana ki te hipi kaore nei he kai arahi,
nga wahine e huihui ana ki te korerorero.
|
|
2 2 |
▲back to top |
TE PIPIWHARAUROA,
NIU TIRENI KI INGARANGI.
KEEPATAONE KI MATEIRA.
Hure-e-e! Kua houhia te Bongo o te Whawhai.
HE reta poto noa tenei-i mua atu o to
matou taenga ki Mateira apopo i te
ata, hei reira poohi ai i tenei reta. Ana taku
reta ka riro atu, i "tukua atu e au i Keepatao-
ne. I a matou i Keepataone he nui nga tu
ahua mea i kitea e matou. Tena taone kiki
tonu i te hoia, i nga po ka tu he hoi? hei hete-
ri. Ka mau te wehi o te hoia ki te haere i te
tiriti i te po. Tae rawa au ki te kainga o He-
hiri Rooti i Winipaaka, e waru maero te.ma-
mao atu i Keepataone, ko ia tetahi o nga tino
tangata rangatira o Awherika. He kainga
whakapaipai atu. Ona kaari rakau, me tona
tunga kararehe. I kite au e toru nga raiona
i reira. Hei tora whare, ehara rawa i te wha-
re tino-nui. I Winipaaka ka tupono au.ki te-
tahi hoia o Niu Tireni, nana au i hari haere ki
nga wahi'o tenei taone, kiki tonu i te pirihi-
mana he tieki tonu te mahi i te po i te ao he
tupato i-te Poa. I te ahiahi ka hoki mai au
ki te taone. Kei Keepataone nei tetahi tika-
nga; nga pahihi katoa o nga tima e rere mai
ana i etahi atu wahi, me tikiti ra ano ka puta,
he tupato tonu te tikanga.mo .runga i te wha-
whai nei. E toru o matou ia ki reira. I te
Wenerei te 4 o nga ra ka rere mai to matou
tima, ka rawe tena tima ki te rere whakaoma-
oma ana. Karua o matou ra ki te
ka timata te wera haere, ka tata haere ki te
raina o te ra. I whakaahuatia matou i Ke-.
epataone. I homai ano hoki he keehi tupeka
ma matou, e waru poro, tupeka ki te mea ko-
tahi me etahi paaka hikareti me etahi puka-
puka hei korero. Na Meiha Pilcher i homai,
he tangata na te Kawanatanga o Niu Tireni
kei konei I tino whakanuia a Te Hetana i
konei a i rongo matou tera pea ia e whakatu-
ngia hei kawana mo te Arani Koroni. I te
Wenerei ka taha nei i te 11 o nga ra ka whaka-
whiti matou i te raina o waenganui o te ao ara
i te Equator. Tetahi ra tino wera atu, hama-
ma ana te waha ki te hau, kore atu be hiahia
ki te mau kakahu. E hika ma kei te raumati
a konei, hei te whitu ka to te ra. Kei te ho-
toke koutou na. Kaore kau he tino mahi i
runga tima, heoi ano he waiata he kanikani
he ngahau noa iho, he kai he moe ka mutu.
Kei te kori taku tiima haka, he nui te whaka-
mihi o o matou apiha ki au mo taku whaka-
haere i taku matua haka, e wiri ana te haere
haruru ana te waha ki te hapai. I te Raho-
roi nei te 14 ka tu ta matou takaro, e wha nga
reihi i uru ai au, e rua i riro i au, £1 17 6 te
moni i riro i au. Ko te 75 iari reihi i riro i a
Terei, i hekena ia i tetahi atu, £1 15. te mo-
ni i a ia. Ko au to matou mea i nui nga mo-
ni. Kei te pai matou katoa. Tetahi mahi a
matou he whakairo paipa, ka hoko atu ki te
pakeha. I te ata nei ka kite matou i te Ca-
nary Islands. Apopo i te ata ka tae matou ki
Mateira, he motu no te Poriki. Hei te ata o
te Rahoroi te 21 ka tae matau ki Southamp-
ton. Ko Piriniha Francis of Teck tetahi o
nga pahihi o to matou tima. Kei a ia e hari
ana te oati a Rore Kitini ki te Poa mo te.ro-
ngo pai. He tutaki tonu ta matou mahi ki te
tima i nga ra katoa, i etahi wa e toru e wha
i te ra kotahi. Kaati noa aku korero. Tu-
kua atu te reta nei ki te kainga. . E nga mea
o te kainga tena koutou katoa. Kanui toku
ora. Hei kona ra e Oha korua ko to tipuna,
e Pani tena hoki koe korua ko te Hira. ' He-
oi ana.
Na to taina aroha,
HENARE M. KOHERE.
S. S. Kinfauns Castle.
MATEIRA KI RANANA.
E HIKA ma tena koutou katoa. He nui
te aroha ki a koutou i te taenga mai ki
konei, kei konei katahi ano ka ata kite i te pa-
mamaotanga mai i te wa kainga. E Re, he
nui te aroha i te taenga mai o a korua reta ko
Poihipi. Tae rawa mai ki konei e takoto ake ana
pai ana hoki i te tirohanga iho kei te pai kou-
tou. Hei kona ra, kanui toku ora kaore ano
kia pangia e te mate.
I tukua ano e au he reta i Mateira, kaati
me timata mai tenei i reta i mua atu o to ma-
tau taenga mai ki reira. I pangia to matou
Rewheteneti a Uru e te piwa, tino kino atu te
panga mai. No te 17 o Hune ka tae mai ki
Mateira, he motu tenei no te Poriki, tetahi ta-
one whakapaipai atu. Ko etahi o matou i ha-
ere ki uta. Tetahi mea rekareka i reira ko te
mahi rukuruku a nga tamariki o taua taone
nei, ka taea e ratou te tupou i tetahi taha o te
tima ki tetahi taha. Ki te panga he kapa to-
rutoru ki mamao noa atu tetahi i tetahi ka ta-
ea e ratou te tupou ki tena ki tena ka mea ai
ki waenganui o nga matimati o nga waewae,
katahi ka puea ake ki runga. Tetahi mana-
waroa atu ko aua tamariki. I reira ka kai
matou i nga kai o te raumati, i te ropere, i nga
tini kai o te raumati. I peka to matou tima
ki reira ki te whakaki ki te waro. No te ata
|
|
3 3 |
▲back to top |
|
|
4 4 |
▲back to top |
TE PIPIWHARAUROA,
Kaati ko matou anake te iwi Maori kei te hui
ki nga pakeha. Tae atu ana matou ka korero-
tia mai me haka matou i te.po waiata ka tu ki
te kaari o te Parahe.' Na i konei hei te 9 ha-
ora rawa i te po ka to te ra, hei te rua i te ata
ka rere te ra. Titiro ki te ahua o tenei kai-
nga. Kaore i pai te haka i te nui o te tanga-
ta, kiki ana tera, ka whakawateatia he wahi
hei hakanga, kaore e rea ka kiki ano i te ta-
ngata, i te whainga kia kite i te haka o te Ma-
ori, kaati he mea karawhiu noa atu ko te wa-
ha anake i mahi ko nga ringa kaore. Ka tu
ana ki tena wahi kaore e rea ka takahia e te
pakeha i tetahi taha i tetahi taha, he mataki-
taki. I te po hoki ka haere ki te moe, katahi
ano ka moe ki te whenua, ko runga tonu i te
wai te moenga mo te 9 wiki, e 9 wiki matou i
haere mai ai i Riritana ki Southampton. Au-
ina ake he Ratapu, ka whakatutu nga hoia ka
haere ki te Parahe karakia ai, ka mutu ka tuari-
tia matou ki te moni e £5 ki te mea kotahi-
Nga mahi o te Mane, Turei Wenerei he whaka-
tutu i runga hoiho, i nga ata ka haere i nga ti-
riti o tenei taone. He pakeha ki te mahi inga
hoiho, ki te whakanoho i nga tera, heoi ano
ta matou he eke ki runga ka haere. I te Tu-
rei ka rongo matou kua nekehia te ra whaka-
wahinga i runga i te paanga o te Kingi e te
mate. Rereke ana te alma, ara hoki kei te
whakarite tena iwi i a ia i a ia mo taua ra.
Katahi ka whakaaetia matou kia haere noa,
kia haere.kia kite i nga wahi rongo nui o Ra-
nana i te Tower, Crystal Palace, me te tua-
pa kararehe. Kanui nga wahi o Ranara kai-
kite au, nga wahi e korerotia nei i roto i a ta-
tou pukapuka kura. Kaore e taea e au to
tuhi atu inaianei. E Re, he iti noa iho te ta-
ima mo te tuhituhi atu, he haere tonu te mahi
e tono mai ana tena pakeha ki tona kainga ki
tona kainga, a he ana te manawa. He iti te
moe. Rereke ana to matou ahua i te korenga
o matou apiha i konei, kei te hohipera tonu
raua me Taiaroa. He nui o matou i pangia e
te mate i o matou rangi tuatahi ki konei. Pai
ana to matou kainga e noho atu nei matou, he
rewa ki runga, ka matakitaki atu ki te taone kei
raro, engari ia kaore e pau katoa i te kanohi
te titiro te taone. Tetahi mea whakamiharo
i konei ko te nui 6 te tereina huhu noa ana te-
na tereina i tena wahi i tena wahi. I haere
au i runga i te tereina e haere nei i raro i te
whenua, e haere nei i raro o te awa Thames.
Tetahi mea whakamiharo. Etahi tereina kei
runga noa atu o etahi o nga whare e rere ana
penei te ahua o nga tereina me te ara tuatara,
kiore e hou haere nei i te oneone. Ki te ha-
ere koe i te taone ka hiahia koe ki te haere ki
tetahi wahi, ka ahu atu ki waenganui o te ti-
riti, kei reira te hounga.
Ko matou tonu tetahi o nga iwi e whaia ana
e te pakeha, tae rawa mai ki roto i nga teneti
kia ringaringa noa oti ka tatu te ngakau o tena
pakeha. Ahakoa e rereke ana to maiou ahua
ka tomo tonu mai. Kanui te atawhai o te pa-
keha i a matou, engari kaore e rite te atawhai
a nga pakeha o konei ki nga hoia o Niu Tire-
ni, i "te atawhai a nga pakeha o kona i nga ho-
ia o Ingarangi i te taenga atu ki kona. Apo-
po matou haere ai ki Spithead kia kite i nga
kaipuke whawhai.
Kaati noa aku korero, ka. hohoro taku tuhi
atu ano. Kia ora koutou katoa, ma te Atua
tatou e tiaki.
Na to taina aroha,
HENARE M. KOHERE.
Alexandra Palace, Hune 27.
RONGO KORERO O INGARANGI.
I TAE te Ha o Pahia ara te Kingi ki Inga-
rangi ki a kite i a Kingi Eruera, nui atu
te manaaki a. te Kingi a te Ingarihi i taua ta-
ngata, i nui hoki tana whakamihi. E kiia ana
kaiapa ana nga kakahu o taua tangata i te
taimana.
I nui ano te powhiritanga a Ingarangi i nga
tianara o te Poa, i a Ti Weti, i a Tera Rei i a Po-
ta. I kite ratou i te Kingi i runga i tona kaipuke
i a " Wikitoria me Arapata." Kei te kohi mo-
ui ratou hei oranga mo nga Poa i Awherika.
Kua riro te Kingi ki te haereere i runga i
tona iata ki nga takutai o Ingarangi me Kota-
ra . Kua tino ora rawa tona mate inahoki
ra i haere rawa ia ki te pupuhi tia. He mate
nui te mate o te Kingi ma te waimarie noa ka
ora ai te tangata, otira i ora te Kingi i hohoro
tonu ano hoki tona oranga. Na te Matua i te
rangi i whakaora i runga i nga inoi a tona iwi.
E kiia ana e hokohokona ana e te Kingi ana
hoiho reihi.
I tae mai he nupepa o Ingarangi ki a matou
i kite ai matou i nga korero whakamihi mo
nga Maori mo te atahua o te hanga o te tanga-
ta mo te matauranga hoki. I tino whakami-
hia a ratou haka he mea tino whakamiharo ra-
wa ki te pakeha. Na te ki tonu o te pepa i
kore ai e taia katoatia nga reta mai o Ingara-
ngi kua tae mai ki a matou, otira taihoa kaua
e whakapaua wawetia. Mehemea he reta pai
nga korero no Ingarangi mai kei tetahi tanga-
ta me tuku mai e ia kia taia e TE PIPIWHARAU-
ROA.
|
|
5 5 |
▲back to top |
HE\_KUPU\_ WHAKAMARAMA.
HE INOI KI TE IWI MAORI.
KI te Iwi Maori o nga motu e rua o Ao-
tearoa me te Waipounamu; ki nga ra-
ngatira tane me nga rangatira wahine; ki nga
tane ki nga wahine, ki nga kaumatua ki nga
tamariki, ki nga kotiro. Tena koutou katoa.
He inoi tenei na matou na te Komiti o te Ho-
kohoko mo te Wikitoria Kura Maori, kia a-
whina koutou i a matou i to matou hiahia ki
te whakanui i te oranga mo te kura. Kua pu-
ta te whakaaro o nga kotiro me nga wahine
pakeha puta noa i Niu Tireni, engari ko te
nuinga no Akarana me nga takiwa e tata ana,
kia kaha ratou ki te awhina i o ratou teina ara
i nga kotiro Maori, a ko to ratou tumanako kia
awhina koutou katoa,'kia whai tikanga ai te-
nei hokohoko. E wehea ana tetahi ruma mo
nga taonga anake a te Maori, i homai hoki e
te Maori, he takapau he whariki he kahu, he
kete, he poi rae era atu taonga a te Maori.
Ki te tautoko te Iwi Maori katoa i tenei wha-
kaaro, ki te mahi taonga mo tenei hokohoko,
tena ko tana, tena ko tana, e kore rawa e ha-
pa te nui o te moni, no te mea e tino whaia
ana e o koutou whanaunga pakeha a koutou
hanga. E te Iwi Maori ka tatari matou ki te
whakahoki mai o ta matou inoi. Heoi ano,
kia ora tatou katoa i raro i te maru o to ta-
tou Kingi kotahi i raro hoki i te atawhai me
te aroha o to tatou Ariki kotahi.*
Na o koutou hoa aroha,
na te Komiti.
L. Gillies, Gladstone Rd. Parnell.
M. Horton, St. Stephen's Rd. Parnell.
A. Stevenson, Portland Rd. Remuera.
E Clark, Victoria Avenue, Remuera.
————— —————
Ki A TAKUTA POMARE.
EHOA, tena koe.—Kua puta te whaka-
aro i etahi kotiro me etahi wahine o A-
karana ki te whakatu i tetahi hokohoko a Ma-
ehe 1903, ko nga moni o taua hokohoko e
tukuna mo te Kura Kotiro Maori. E wehea
ana tetahi o nga teepu mo nga taonga maori
anake, he takapau pakupaku, he kete, he po-
tae, me era atu hanga a te Maori. E mea ana
matou tera e tautoko nga kotiro me nga
wahine Maori i tenei whakaaro ina rongo ra-
tou, tera ia wahine ia kotiro e tuku mai i tana
mea mo te hokohoko. I te kore o te Komiti
e mohio ki te huarahi e rongo ai te Iwi Maori
ki tenei hokohoko, ki ta matou tono hoki kia
awhina ratou, i to matou mohio hoki ki to
whakaaro nui ki te Maori, i to haere tonu ho-
ki i o ratou takiwa, na reira te Komiti i mea
ai e awhina koe i a ratou ara mau e panui te
hokohoko ki te Iwi Maori, mau ranei e tuku
mainga ingoa o nga wahine me nga kotiro
Maori tera e tautoko i tenei whakaaro, kia tu-
hituhi ai matou ki a ratou.
Nui atu te tautoko o Reiri Ranapare i tenei
hokohoko, kua whakaae ia ko ia hei tumuaki.
Kua ki mai hoki ia hei te kaari o te whare o
te Kawana i Akarana hei roto hoki i tetahi o
nga hooro o te whare, te hokohoko, tera hoki
iu e tae mai ki te whakatuwheratanga.
•Heoi ano,
Na te Komiti.
——.——
TE NGAKAU POURI.
HE nui te pouri me te whakama i pa mai
ki a matou i te tunga o te Hupirimi
Kooti ki konei, otira i nga tunga katoa o te
Hupirimi Kooti ki Turanga nei. He tunga
no te Hupirimi Kooti kaore e hapa te uru o
te Maori. 1 tenei tunga e rua ano nga keehi
hara, e rua mo te Maori anake. I whakami-
hi te kai whakawa ki te huuri mo te iti o nga
keehi hara engari i kaha ana kupu i te mea
ahakoa he iwi ruarua te Maori ko nga tanga-
ta kino i nui.
He hara nunui anake nga hara, i mau katoa
te hunga hara ki te whare herehere. Ko te
hara tuatahi he puremu i te kotiro kaore nga
tau i eke ki te 16, he iramutu ano no te tanga-
ta nana i puremu. He hara tino wetiweti te-
nei, i panuitia ai e matou ehara i te mea he
hiahia no matou engari me kore te iwi nui e
pouri ka tahuri ki te titiro i tetahi huarahi e
heke ai tenei tikanga, no te mea kei nga wahi
katoa tenei tikanga te puremu tamariki. Kia
tupato nga matua ki a ratou kotiro kaua e tu-
kua kia haere noa ki nga hui ki nga mahi kuti
hipi tua ngahere ranei.
Ko te hara tuarua he tahae moni. I wahia
te whare hokohoko, ka haria te pouaka moni
ki waho, ka wahia he nui nga moni i riro me
nga pukapuka. I mea te nuinga o te pakeha
e kore rawa tenei mahi e taea e te Maori, oti-
ra kitea ana he tamariki Maori tonu na ratou
tenei tahae matau, na te mea paku o ratou i
whaaki. Ko te mea paku i tukua. He mea
whakamiharo rawa te mohio o enei tamariki ki
te tahae. Ki te whakaaro a etahi tangata i
korero enei tamariki i nga pukapuka kino a te
pakeha, kei reira ne; nga korero tahae, na re-
iia hoki i whakaako.
E te iwi he tohu tenei kei te heke haere te
Maori ki te kino, ki te mea e pouri ana koutou
hapainga te whakapono te rongoa mo te kino.
|
|
6 6 |
▲back to top |
TE PIPIWHARAUROA,
OPE HOIA MAORI.
KEEPATAONE KI RANANA.
KEI te mea te whakaaro kei te pehea ra
to koutou na ahua. Kei te wawata to-
nu te ngakau kia tae mai he rongo korero o te
kainga na, me te mea nei ka nui noa atu nga
tau o to matou wehenga mai i Niu Tireni, i
te wa kainga. No to matou ra tuatahi ano ki
te puni ka tae mai a korua reta. Kua rongo
pea koutou i te ra i u mai ai matou ki Ingara-
ngi nei. No te 4 o Hune i rere mai ai matou
i Keepataone, no te 21 ka tae mai ki konei.
Ko te rua tenei o matou wiki ki Ranana, a he-
oi ano te wa watea hei tuhinga atu ki a koutou.
Ka toru ano nga reta kua tae mai ki au, kei
te moana tonu pea etahi, he nui ranei no to
korua raruraru i kore at e tuhituhi tonu mai.
Kei te whai te ngakau ki te tuhi atu ki a
korua i nga mea katoa i kitea e au, he mahi
nui whakaharahara e kore rawa e taea kia pau
atu nga haora maha e tuhituhia a. Nui atu
te pai o to matou haerenga mai i Keepataone
ki Southampton i reira a Kanara Poata e tata-
ri ana raua ko tetahi o nga apiha a te Tiuka o
Konota taina o te Kingi. Hei konei ka eke ma-
tou ma te tera a, i te 12 karaka ka tae matou
ki te rohenga ki te tonga o Ranana, engari no
te hawhe paahi rawa o te 3 ka tae matou ki
Alexandra Palace kei te tai whakararo o Ra-
nana. Ka mohio ra korua ki te nui o Rana-
na rongo-nui, e kore rawa e mohio i te tanga-
ta te nui o tenei taone. Ngawiki ana tera te
tangata i nga tiriti, kapi tonu nga huarahi i te
kooti i te paki i te kaata. Mehemea ki te pi-
ki te tangata ki tetahi wahi tiketike i waenga-
nui o Ra iana e kore e kitea e ia te mutunga
mai o te taone, pouri tonu te rangi i te nui o
te pawa o te ahi.
• Ko te wahi e noho nei matou kei te raki o
Ranana, ki te haere ki waenganui o te taone,
kia hawhe haora e haere ana i te tereina kia
kotahi haora i runga i te taramuwe. Ki te
haere kia kite i nga wahi pai o Ranana e kore
e poto i te wiki kotahi; kei konei nga mea ka-
toa, nga hanga katoa, tau ana mai te wehi.
Ahakoa ka rua wiki-o matou ki konei, kaore
ano kia kitea te wahi tuawaru o Ranana aha-
koa haere ki hea, he mano te tangata kei reira,
kore rawa he wahi matatea, kaore he wahi hei
okiokinga. I runga i te tono a te pakeha he
maha nga wahi kaa tae matou. No nanahi
nei ka haere matou ki te kainga o Rore Ono-
ro, tetahi o nga kawana tawhito o Niu Tireni.
I te mutunga o te tina ka haere matou ki teta-
hi wahi o Ranana (Earls' Court) i whakaritea
te ahua ki Parihi te taone nui o te Wiwi. Kei
konei katoa nga taonga a te Wiwi, ano he ta-
one no te Wiwi.
Kua tae matou ki te Pourewa o Ranana
(Tower of London ), he whare i rite ki te pa
te hanga, ko tenei te whare i hereheretia ai nga
rangatira i nga ra o nehera, a Reiri Heni Kerei
te Eara o Notamarana, me tona nui. I kite
rawa au i nga ruma i hereherea ai ratou. I kite
ano matou i te ruma i hereherea ai a Kai Po-
kiha mo tana whainga kia toua te whare Pa-
remete ki te paura. Mataku ana mai taua
ruma. He maha nga eka i tu ai te Pourewa.
Kua tae ano matou ki Paora te whare karakia
nui o Ingarangi, ki te Temepara, te whare ma-
hi o nga roia, ki Wehiminita, te whare hei
whakawahinga i te Kingi me te Kuini, ki te
Whare Paremete, me te nui noa atu o era atu
wahi.
Ko te wahi e noho nei matou ko Arehanara
Parahe Paaka. Moe ai matou ki ro teneti,
engari kai ai ki roto i te whare. He mano he
mano te tangata e haere mai ana ia ra ia ra ki
konei haereere ai; ki te kaari ki te whare. Kei
roto i tenei whare, he whare tiata, he whare
waiata, he whare hokohoko. I nga ahiahi nui
atu nga tangata e tae mai ana ki roto o tenei
whare i nga tangata katoa o Turanga na. I
te nui o te tangata ki te kaari me te whare te-
ra koe e pohehe kei konei anake nga tangata
o Ranana, hei te putanga atu ki etahi wahi,
he ani ano ia te tangata kei reira. Nui atu te
manaaki o te pakeha i a matou. He honore
nui ki a ratou te korero me te haere tahi i te
taha o nga tangata o nga koroni, engari ko te
Maori te iwi e tino whaia ana. Kia korero
rawa kia whariru ranei ki te Maori katahi ka
hold ai te pakeha. . He tono tonu te mahi a te
pakeha kia haere matou ki o ratou whare, ki
te tina, ki te tiata me te huhua noa iho o te
ahuareka, na wai ra hoha ana tera. I te ho-
ha noa iho ka hoki atu te whakaaro ki Tura-
nga na ki te kainga o te rangimarie. Kua tu-
taki ano matou ko etahi tamariki tane pakeha
o Niu Tireni na.
Kei te pouri ano pea koutou mo te panga o te
Kingi e te mate, mo te nekehanga i te ra ote
whakawahinga i a ia, engari ra kua whakari-
tea mo Akuhata. He mano he mano te ta-
ngata ki waho i te whare o te Kingi tu ai ta-
tari ai ki tona ahua painga kinonga ranei.
Hei te mutunga o tenei wiki tae mai ai a
Kitini i Awherika, hei ra tino nui tenei. E
whakahuihuia ana tona tini o te hoia hei po-
whiri i a Kitini, e uru ana matou ki te powhi-
ri. Ko nga hoia anake o Kanata kua hoki i
te nekehanga o te whakawahinga.
Kaore ano matou kia panuku noa ki waho o
Ranana, hei apopo matou haere ai ki Winiha
|
|
7 7 |
▲back to top |
Kahira te tino whare o te Kingi. He hanga
whakamiharo nga whare kahira me nga para-
he, he whenua nui tonu e kapi ana i te mea
kotahi. I enei whare he whare karakia tetahi
wahi, he paparakauta tetahi wahi, he whare
tiata tetahi wahi, kaore he mutunga mai. Kei
roto i to matou nei parahe he whare karakia,
kei reira te tuarua o nga okena nunui atu i te
ao, ko te okena tino nui rawa kei Poihakena.
I tera Ratapu ka kauwhau te Akepihopa o Ka-
natipere ki a matou. Kaore a ia i rereke atu
i te nuinga o nga pihopa, engari he maroke
atu ia i etahi kua rongo au,
Ki atu ki a te Watene raua ko Arapata kua
tae au ki Haiti Paaka (Hyde Park) ko ta ra-
ua tono mai hoki tenei ki a au. Koia nei te
huihuinga o nga rangatira o Ranana, tona tini
e whiu ana i runga i o ratou kareti, i o ratou
mihini. Tetahi wahi whakapaipai atu. Kei
konei tetahi roto i rite ki te nakahi te ahua.
I oku taenga ki reira he mano tonu te tanga-
ta. Kei raro i nga rakau he teepu kai nga tu
kai katoa.
Kaati pea aku korero, he autaia enei, engari
kanui te korero. Kei te ora matou katoa, ko
Taranaki anake te mea kei te mate, kei te ho-
hipera tonu e takoto ano. Hoatu taku aroha
ki nga tangata katoa o te Kareti.
Na to korua hoa aroha,
TEREI NGATAI.
Ranana, Hurae 8.
W W
I MURI I NGA TAU MAHA.
Ki A TE REWETI KOHERE.
ETE hoa i roto i nga mahi o to tatou ma-
nu tena koe. Kia ora tonu koe i ru-
nga i na mahi pai a to tatou Ariki tino pai,
mana koe e tiaki i kona me au hoki i konei.
Heoi te mihi. He roa nga tau kua pahure
atu i tae mai ai koe ki konei, korua ko Poma-
re me Timutimu. No taua taima ka tonoa te
kura mo konei a katahi ano ka oti i tenei ma-
rama. E tu atu nei taua whare i runga i to-
na turanga atahua. Ko nga tamariki mo ta-
ua whare e 40. I whakapuaretia i te Ratapu
te 24 o nga ra. I te Mane ko te hakari, ka
tae mai a Hemi Huata i taua Ratapu ki ko-
nei. Na e hoa kia rongo noa mai koe kua ri-
te taua tono a taua i te Kawanatanga. Heoi
ano nga kupu whakaatu ki a koe.
Na to hoa aroha,
TE TEIRA TEPAEA.
Tangoio, Akuhata 16.
|
|
8 8 |
▲back to top |
TE PIPIWHARAUROA,
ra, te Maori tuatahi ki te tu hei mema pakeha
hei Minita hoki mo te Kawanatanga. I ki te-
tahi mema o te Waipounamu ko Timi Kara
te Minita tino pirangitia e te tangata. Te ta-
ke o tana haere mai e ki ana a Tame Parata
he haere mai kia kite i te wahi i u ai tona wa-
ka a Takitimu.
© © ©
TE RAU O TE HAKA.
I KITE matou i roto i nga nupepa o Inga-
rangi me Kotarani i nga kupu whakami-
hi mo nga haka a nga hoia Maori i tae nei ki
Ingarangi. Kua haka ratou ki te aroaro o nga
momo kingi o nga upoko ariki o te pakeha.
Ta ratou haka nui ; Ranana i haka ratou hei
whakarawe moni mo tetahi pera. I a ra-
tou e haka ana ka taiawhiotia ratou e te mano
o te pakeha. I pai ta ratou haka, i te nui o
te pai ka tonoa ano kia tuaruatia. Tino wha-
kamihi atu te pakeha. T te haerenga o nga
hoia katoa o te koroni ki Kotami ka whaka-
putu ia iwi ia iwi i ana mahi, he whakatutu
he aha he aha, e 40,000 nga pakeha i matak -
taki, i te mutunga, ko te haka a te Maori. I
mea te Glasgow Herald nupepa: " Ko te mea
tino pai rawa i puritia mo ko te haka Ma-
ori a nga tangata e 27, o nga hoia o Niu Tire-
ni. Kaore he kupu hei whakaatu i te
matanga o te reo i te whakawiringa o
na o te kanohi, me te mea tonu kua hoki mai
ano te ahua o mua o te Maori te ahua o te kai
tangata. Ka whakana ana nga kanohi ka
whakapakari te mata, ka oioi katoa te tinana
ano kei te papatu ki te hoa riri. Pau katoa o
ratou whakaaro ki ta ratou mahi rite to
whiu o nga ringa o nga waewae otira kaore i
kotahi tonu nga ringaringa kei runga kei raro,
kaore i taea te pupuri te ngakau whakamihi.
Ko te haka a nga Maori te tino taonga, nawai
whango ana te waha o te tini o te tangata i te
umeretanga."
I te mutunga o te haka ka tu te Kawana o
Glasgow ki te whakamihi ki nga hoia o nga
koroni mo a ratou mahi. I mea ano ia kaore
ona hiahia ki te whakanui i te paahi a tetahi
iwi otira mehemea ki te whiriwhiria e ia tana
i pai ai ka mea ia ko te haka a nga Maori te
mea pai atu, a i te kaha o te umere.anga a te
tangata i whakaae ratou ko ta nga Maori te
mea pai atu.
I MATE I TE AHI NGARAHU.
EHOA e te Reweti Kohere tena korua
ko to tatou kaumatua hou e whakatipu-
maina i nga tamariki hei tu i te maara waina
a to tatou Ariki, maana pu ano ana manaaki-
tanga maha e tuku mai ki a korua me ta ko-
rua whanau, kia Hapata hoki raua ko Mihi
Hapata me ta raua whanau.
E hoa tenei tetahi aitua hou rereke hoki
hei waha atu ma ta tatou manu reo reka
ki nga marae o tatou whanaunga, hei titiro tu-
pato iho ma ratou.
No te Taite te 14 o te marama nei ka haere
etahi tangata ki te mahi i te whare o tetahi pa-
keha tokotoru nga pakeke, he whango turi te-
tahi, kotahi te tamaiti ka tokowha ai ratou. I
te ahiahi o te Paraire, ka tono nga Maori kia
moe ratou i roto o tetahi whare, ko taua wha-
re he whare mahi tiihi na to ratou rangatira,
engari kua roa te mutunga atu o te mahi tiihi
a taua pakeha; whakaaetia ana te tono a nga
Maori i runga ano i te kaha o te tohe a nga
Maori. Ka tahuri nga Maori ki te tahu ahi
ki roto i te tini ka ki i te ngarehu ka haria ki
te whare, ka tutakina te toa me te wini, kata-
hi ka moe awatea noa, tae noa ki te tina, ka-
tahi te pakeha ra ka haere atu ki waho o te
whare ka rongo atu te pakeha ra e ngongoro
mai ana nga ihu. I te ahiahi ka haere atu ano
te pakeha, ka rongo atu ano e ngongoro ana.
Ka korero atu te pakeha ra ki tana wahine
kei te moe tonu nga Maori, ka ki atu te wahi-
ne haere kurua te whare ki te toki,ka kurua e
te pakeha ra te whare ki te toki, ngongoro to-
nu mai nga Maori kaore i oho. I kore ai te
pakeha e whakatuwhera i te toa he hopohopo
ki te wahine a tetahi o nga Maori ra. I te ata
o te Ratapu ka tonoa e te pakeha ra tana ta-
maiti ki te tiki Maori, te taenga mai ka wha-
katuwheratia te whare, e mau tonu ana te
wera, titiro rawa atu kua mate te tamaiti, me
te whanga-turi. Ko te tane raua ko tana wa-
hine e ta ana ano nga manawa. I te Mane te
18 ka whakawakia tenei aitua i te aroaro o te
kai whakawa, me te takuta, me nga pirihima-'
na me te pakeha me nga Maori, kitea iho te-
nei aitua na te kaahi i patu, he korenga puta-
nga mamaoa. No te Wenerei te 20 o nga ra
i te 2 karaka o te ahiahi ka nehua e au nga to-
korua i mate, ko nga tokorua i ora ake kua
puta te kupu a te takuta kaore e mate. Ki te
titiro ano hoki kei te piki mai te ora, kua ahua
mohio ki te tangata. E hoa tetahi aitua aro-
ha ina titiro iho ki te ahua o nga mea i ora ake
ko te tinana katoa i rite ki te tupapaku na te
|
|
9 9 |
▲back to top |
heaheatanga o te manawa i rereke iti ke ake
i te tupapaku.
Ko nga ingoa o nga tangata nei, nga mea
i mate: Hamuera te Pakaru, e 6o pea nga
tau, he whango-turi tenei, hei papa tuatoru ki
a au, he uri rangatira no Kahungunu i tika
mai i a Mahinaarangi.
Hape Ngahiraka 12 nga tau, he hape te
waewae he tamaiti rangatira na Kahungunu
ano.
Nga mea i ora ake :—Kawhena Kaparate-
hau e 6o pea nga tau he uri no Hoturoa me
Kahungunu.
Waiti Kawhena, he wahine rangatira, he
uri ano no Kahungunu, e 55 pea nga tau.
Ko to ratou kainga ko te Whiti e tata ana
ki Mahitaone. Kia ora tatou i nga tini raru-
raru o tenei tau ka tata nei tatou ki tona wha-
kamutunga. Ko te Ariki hei manaaki i a kou-
tou me era atu o tatou whanaunga i te ao me
matou ano hoki i konei.
Na to hoa pononga i roto i te Ariki,
H. TERI PAERATA.
Papawai, Akuhata 26.
TE RANGATIRA.
(Na TE MAHARA.)
HE kupu whakamanamana enei, he kupu
whakapati ranei na te pakeha: O nga
iwi maori katoa o te ao nei ko te Iwi Maori o
Niu Tireni kei runga rawa. He iwi rangati-
ra te Maori, rangatira nga mahi rangatira nga
whakaaro, rangatira nga kupu rangatira te
ahua o te tangata. E whakaae ana au ki enei
kupu a te pakeha mo taua mo te Iwi Maori,
engari kei te awangawanga te ngakau kei te
mea kua heke pea te rangatiratanga o te Ma-
ori, he nui o te Maori kua tutua nga mahi te
ahua, kua rite ki nga mea tutua o te pakeha,
a na reira tonu hoki na nga pakeha tutua i
whakatutua te Maori, otira na te Maori ano i
whakahoa ki nga pakeha pera. Kua mohio
rawa etahi Maori ki te tahae ki te korero teka
ki te kanga, heoi ano ta ratou e whakaaro ai
ko ratou ano kaore e whakaaro ki te nuinga o
te tangata. Tera ano etahi pakeha e whaka-
hawea ana ki te Maori i te mea he ma
ori, he kiri pango, otira mehemea he rangatira
nga whakaaro o te Maori e wareware te ahua
o tona kiri.
Ko nga tangata i korero i te reta a Henare
Kohere i tera putanga o te pepa i kite i ana
korero mo te ahua o nga mangumangu o A-
wherika, i rite ki te kuri, e to ana i te kaata,
kaore e whakaaengia kia haere ma te huarahi
tangata, engari ma te huarahi kararehe. I
nga tereina i Inia he mea wehe ke he kareti
mo nga maori, kaore e whakaaetia kia noho ki
nga kareti i whakaritea mo nga pakeha. I a
Amerika kore rawa te iwi pakeha e pai kia
whakananu nga mangumangu ki roto i nga
pakeha, kore rawa te mangumangu e whaka-
aetia kia marena ki te pakeha, ahakoa pehea
te matau te rangatira o te mangumangu. I
tonoa e Perehitana Ruhiwhera tetahi pihopa
mangumangu kia haere ki tona whare, i te ro-
ngonga o te iwi pakeha nui atu to ratou riri
I te taenga o nga hoia ki Ingarangi ki te wha-
kawahinga o Kingi Eruera i wehea nga hoia
maori i. nga hoia pakeha, otira i te mea kotahi
tonu te ahua o te Maori raua ko te pakeha o
Niu Tireni kaore nga pakeha i whakaae kia
wehea nga Maori i a ratou, i ki a Kanara Po-
ata ki te wehea nga Maori i nga pakeha kaore
ia e whakaae ko ia hei rangatira mo nga hoia
o Niu Tireni. 1 pohehe nga pakeha o Inga-
rangi kaore e noho tahi ana te Maori me te
pakeha i konei. Otira o nga iwi maori katoa
i tae ki te whakawahinga o te Kingi ko nga
Maori o Niu Tireni kei runga rawa, a rere
pakapaka ana te pakeha ki te whai kia kite
kia whariru ki te Maori. I kitea e te pakeha
he iwi rangatira te Mauri. He Maori etahi o
nga mema o te Paremete o Niu Tireni, he
Maori tetahi o nga mema o te Kawanatanga.
Kaore i penei era atu iwi.
Otira e te iwi, kia tupato tatou kei kino a
tatou tikanga ka whakahaweatia tatou e te
pakaha, no te kotahi te kino ka kino katoa te
iwi. I hari au i taku rongonga kaore nga ta-
ngata o Rotorua i whakaae ki te toto i nga
paki o te paparakauta nui o Rotorua, kaore
ratou i whakaae kia whakatutuatia tatou. Ka
pai, ka tika. I kite au i roto i nga nupepa ka-
ore te Maori e whakaaetia kia noho ki roto ki
nga paparakauta o Taranaki. Ko tenei ana-
ke pea te taone kei a ia tenei tikanga. He
whakahawea tenei i te Maori, otira ki te ro-
ngo he take ano i kino ai te pakeha ki te Ma-
ori, he takakino no te Maori i o ratou whare.
No tetahi pea te kino ka tau mai te whakakino
ki te nuinga o te Maori. Ka raru taua, ka
whakama. Mehemea ka tuhatuha tonu te
Maori i nga huarahi o te pakeha taihoa pea
ka whakaritea taua ki nga mangumangu o
Awherika, ka peia ma nga huarahi kararehe
haere ai.
Koia nei e te iwi i tohutohu ai kia taua ano
kia rangatira nga mahi katoa; he utu ano to
te pai he honore, he utu ano to te kino he wha-
kama. I tetahi ra nui i Turanga nei i uru nga
|
|
10 10 |
▲back to top |
TE PIPIWHARAUROA,
Maori ki roto i nga mahi. Otira pouri atu to-
ku ngakau i taku rongonga i tetahi Maori e
korero kino ana e kanga ana. E tiaki ana ia
i te hangi kai, kaati i te tauhou o tera mea ki
te pakeha ka huihui mai te taae, te wahine, te
tamariki ki te matakitaki, otira e kangaia ana
e taua tangata nga wahine tonu me nga tama-
riki. I haere mai tetahi pakeha rangatira ki
a au mo te kino o taua Maori, taku taenga atu
e kanga tonu ana ia. I taku kinga atu e he
ana tana mahi ka Korero kino ka mea, kaore
ia e whakarongo ki te minita. Na te aha ra-
nei i mea ai ia he minita au, ehara nei au i te
minita. I mea pea ia he minita anake te ta-
ngata e kino ki te kanga. Kanga ai ano te
pakeha, engari hei tenei Maori ka kangaia te
wahine me te tamariki. Mehemea he tino ti-
kanga tenei na te ruinga o te Maori tera ahau
e tautoko i tetahi ture kia kore nga Maori e
whakaaetia kia whakauruuru ki nga hui a te
pakeha. I reira ano etahi atu Maori engari i
mataku pea ki te whakamutu i te kanga a ta-
ua tangata—he mataku. Koia nei nga kino o
te Maori e whakaweriweringia nei e te pakeha.
Ehara tenei i te tu o te rangatira.
E te iwi kia tu rangatira, nga kakahu, te tu,
te haere, te kai, te korero, te whakaaro, nga
mahi; kia tupato ki to tatou honore kaua e
whakapokea ki te whakama ki te kino.
(Taria te roanga.)
HE AITUA NO TE RAU.
OTE timatanga mai ra ano o te Kareti
katahi ano hei tenei tau ka pa he aitua
nui, i mate ai tetahi o nga akonga ki te moa-
na i te 3 o nga ra o tenei marama. I puta te
whakaaro i etahi kia haere ki te tiki kai moa-
na, tokorima i haere ma te poti ko Riwai Hi-
winui, ko Ware Waitai, ko Karira Karaka, ko
Raniera Kawhia, me Ernest B. Cartwright, he
pakeha.
I te haerenga o te ope ma te poti ka whakatu-
pato atu nga pakeha kia matara i te whenua
ma te moana nui, he mutunga hau-tonga hoki.
I ki atu ano etahi tangata kaua e haere, otira
maro tonu te whakaaro.' Kahore i roa te pu-
tanga ki te moana ka whakawhiti i te akau ko>
te pukenga o te ngaru katahi ka te
poti tahuri tonu atu, putere ana te tokorima
nei i te wai. Ki ta ratou ki ko te matenga an :>
tera o to ratou hoa pakeha, i pa pea i te poti;
te pueatanga ake kua hemo. Na nga mea i
uta i kite atu ka hoki ki te awa ki te tiki poti,
i muri i te poti ko te tima. Kia roa atu hoki
kua mate a Ware Waitai, e heke ana ka ho-
pukia te mahunga e Ropere Tahuri, ko Ware
tonu hei muri i te pakeha. Ko Riwai kua pu-
ta ke ki te moana nui e pupuri tonu ana ki te
papa, na te tima i ahu mai i waho i whakaora.
I te taenga ki uta ko Ware raua ko Raniera
nga mea i kino rawa na te takuta i mahi ka
hoki ake. Ko Raniera he tangata mate kaore
ano kia roa te hokinga ake i te mate ka tahu-
ri nei ki te moana, otira nui atu tona kaha.
Ko Karaka mangu katoa te mata i te panga
ki te poti engari ko ia to ratou mea wairua
ora.
He nui te pouri i pa mai ki te Kareti. Ko
te take o te aitua nei he tamariki, kaore i titi-
ro i aha ranei, ko te hunga mohio ki nga akau
i tangohia nga nohoanga, mehemea hoki i wha-
karongo ki nga whakatupato atu kia matara i
nga toka e kore e mate, tena koa poka ke ma
runga akau—na te ngakau kaha o te tamariki.
I mahue tonu atu ki te moana te tinana o
Kataraiti kua totohu ke. E 21 ano pea nga
tau o te pakeha nei, he tangata atahua, he ta-
ngata whakapono. I haere mai ai ki Te Rau
ki te reo Maori ko tona hiahia hoki hei
Mihinare Maori ia, rokohanga ka aitua nei.
E hoki mai ana ia ki te kareti ka tutaki nei ki
nga hoa ka hoki ki te poti ka aitua nei ua ana.
Ko ona matua kei Ingarangi, kaore ano pea
kia rongo kua mate ta raua potiki.
Ko tenei rawa te mea hei whakamarie i te
ngakau pouri, ara i haere rite ia mo te tu ki te
aroaro o tona Ariki. Ahakoa he taitamariki
ia he nui ke atu ana paihere witi e whakata-
koto ai ki nga waewae o tona Ariki, nui ke atu
i te mano o te tangata kua kaumatua nei.
Kei te Atua e mohio ana te take i hohoro ai
tana karanga i tana pononga kia haere ki tona
okiokinga.
I te rongonga o tetahi o nga hoa o Katarai-
ti kua paremo ia ka tukua mai tana pukapuka
me te rarangi o te himene kaingakau a Kata-
raiti—ano tenei himene he poropititanga mo
te ahua o tona matenga:—
When at last I near the shore
And the fearful breakers roar
'Twixt me and the peaceful rest,
Then, when leaning on Thy breast,
May I hear Thee say to me,
'Fear not, I will pilot thee !'
I a ahau e whakatata ana ki te unga
I nga ngaru wehi e haruru ana.
E wawae ana i au i toku okiokinga,
Whakawhirinaki kau ahau ki Tou uma,
Kia puaki mai tou reo ki a au,
'Kaua e wehi, Maku koe e arataki!'
|
|
11 11 |
▲back to top |
HE KUPU WHAKAMARAMA.
TE PIKINGA O KANARA POATA.
A HAKOA i tomuri te taenga o Kanara
Poata ki te whawhai, i uru ano ia ki
etahi whawhai. Na tana ope na te Tuawhitu
tetahi riringa nui ki te Poa, he tokomaha hoki
o ratou i mate. I te mutunga o te whawhai
ka meinga a Poata hei Pirikatia-Tianara, i te
ra o te Kingi ka hoatu ki a ia te tohu C.B.
Otira inaianei i runga i te waimarie kua tu a
Poata hei Parona (baron) ara hei ariki, e whai
mana ai ia ki te noho i te Whare Ariki o te
Paremete o Ingarangi. Ko tona ingoa hou
ko Baron Strathnairn. E kiia hoki tona hoa
wahine a Herewaka te Rangipaia ko Baroness
Strathnairn, ko te Maori tuatahi tenei a ko
te Maori whakamutunga hoki pea ki te tu hei
paronehe ara hei reiri. Ehara tenei i te ingoa
homai engari he ingoa tuku iho no tona tupa-
na. I te matenga o tona tupuna, he tangata
nui, he whiira-mahira no Ingarangi, kaore ona
uri a i te mea ko Poata te uri tata ka riro ia
Poata te taitara o tona tupuna. Ehara hoki
i te mee he ingoa anake, e tapiritia ki te tai-
tara he whenua nui te hua me nga whare.
Tera pea a Poata ratou ko tana whanau e ha-
ere ki Kotarani kei reira hoki to ratou whenua.
He tangata a Poata e tino mohiotia ana e nga
Maori o tenei takiwa, i uru ia ki nga whawhai
ki a Te Kooti—ko tenei pakeha-tetahi o nga
kaumatua o Ngatiporou.
ETAHI ATU KORERO.
NO te 8 o nga ra o tenei marama i rere
mai ai nga hoia o Niu Tireni i Ingara-
ngi ma runga i te Tongariro, hei te 24 o Oke-
topa ka u ki Akarana. Apopo pea tino nunui
rawa ai nga Maori i haere nei mo Niu Tireni.
Kei tenei tima, ano hoki a Te Hetana ratou ko
tana whanau, me Poata raua ko tana tamahi-
ne.
I tae a Apirana Ngata ki te Waipounamu
ki te whakahaere i te pootitanga o nga mema
mo nga kaunihera o Araiteuru o Arapawa me
Mahunui.
I te mutunga o te tu o Rore Tapere hei Pi-
rimia mo Ingarangi ka tu ko tona iramutu ko
Ata Perawha (Balfour) hei Pirimia; he tanga-
ta mohio, pai, whakapono. I tae mai ano te-
nei tangata ki Niu Tireni nei, he whenua hoki
tona kei Pahiatua e 3000 eka te nui.
Kei Utah rawa i Amerika tetahi onga kai-
tango i TE PIPIWHARAUROA, ko Hirini Wha-
nga. I haere tenei kaumatua me tana whanau
tokowaru ki te Hiona a te Momona. I rongo
matou kua mate tetahi o ana tamariki a Piri-
ka Whanga, na te hoiho i tataa. He tino ma-
hi nana te whakaeke hoiho a tupono nei tona
mate na te hoiho.
y
HOKOHOKO KI AKARANA.
KUA panuitia e matou te reta ate Komi-
ti hokohoko nui ki Akarana mo te Ku-
ra Kotiro Maori, kua tae mai hoki te kupu a
te hekeretari o taua kura kia kaha ta matou
panui i taua take. E te iwi ma koutou ano e
titiro iho nga take o taua hokohoko, he mea
nui, ko te hoa wahine o te Kawana te tumu-
aki. E whakaritea te wahi ma tena pariha ma
tena takiwa o te Pihopatanga o Akarana, kua
whakaritea hoki he wahi tua te Iwi Maori.
Ko nga moni katoa o tenei hokohoko mo te
Kura ara hei painga mo te Iwi Maori, na ko-
nei matou ka tino tautoko i tenei take. Kia
hoki te tono e te iwi, e nga kai whakahaere, e
nga Kaunihera e nga minita kia kaha te tau-
toko i tenei mea.
Ko nga kete kia pakupaku, kia ono inihi te
roa iti iho neke atu ranei, kia wha inihi te ho-
honu iti iho neke atu ranei, kaua e taia ki nga
peita a te pakeha; he pai te harakeke anake,
te kiekie ranei, kia whakauruuru ai ki te ma-
ngu ki te pingao ranei. Ko nga whariki kia
pakupaku ano hei tunga riihi, kia tua putu te
roa kia kotahi me te hawhe te whanui. Kia
•nui te poi ko nga tau hei te muka kaua rawa
te wuuru. Kaua e whakapiria atu nga rawe-
ke a te pakeha. He pai ano nga takapau nu-
' nui engari kaua e tino maha, otira me tuku
mai nga taonga katoa a te Maori. Me hoa-
tu nga taonga ki nga tangata tika hei tuku ki
Akarana, me whakaatu mai ranei ki a matou.
Heoi ano e te iwi, kia ora koutou katoa i ru-
nga i nga mahi rangatira.— ETITA.
KOHIKOHI MO TE WHARE KARAKIA O TE RAU.
£10 Mrs Hunter Brown. £2 2s. Bishop of Nelson.
£1 1s Rev. W. H. Bawden, Rev. J. Marshall, £1
Rev. J. Hobbs, Mr. K. T. Kohere, 10/- Mr. J. Hollo-
way.
|
|
12 12 |
▲back to top |
TE PIPIWHARAUROA.
HE TURE TUTURU.
1. Kotahi putanga o TE PIPIWHARAUROA te marama.
2. Ko te oranga mo te pepa e rima hereni (5/-) i te
tau, me nooti o te Poutepeta me pane ranei.
3. Ki te pau nga hereni a tetahi tangata i tuku
mai ai ka takaia tana Pepa ki te awhi whero; e rua
nga putanga pena ka whakamutua te rere atu a te
Pepa.
4. E pai ana kia tukua mai nga korero o ia wahi o
a wahi o te Motu, engari kei te Etita te tikanga mo te
ta i aua korero.; kia marama te tuhituhi.
5. Me penei te tuhi i waho o nga reta katoa:—
Ki TE PIPIWHARAUROA,
Te Rau, Gisborne.
HE PANUI
Ki te tangata e hiahia ana ki te Rawiri,
ki te Himene : he nui noa atu nga pukapuka
kei a au inaianei: ko te utu :—
He mea nui, kiri noa ... 2/6
He mea nui, kiri whero ... 3/—
He mea nui, kiri pai ... 4/-
He mea nui kiri pai rawa ... 5/6
He mea paku, kiri pai ... 2/6
He mea paku, kiri noa ... 7/-
He mea paku, kiri pai rawa 3/6
He Himene ... ... -/6
Ki te tono Himene nga Minita ki a
J. Upton, Akarana, ka iti iho te utu.
Maku e utu te Pane Kuini hei tuku atu
nga pukapuka ki a koe.
Na H. W. WILLIAMS,
TE RAU, GISBORNE.
Ki te hiahia te tangata ki te Paipera, ki te
Kawenata, me tono ki te BIBLE DEPOSITORY
SUNDAY SCHOOL UNION, Auckland.
Paipera.,'2'/6, 3/6, 4/6, me te pane kingi //-
Kawenata me nga upoko whakamarama 2/6 3/-
4/6, me te pane kingi 3d.
Kawenata paku, me nga waiata 2/-, 2/6, 3/-, 3/6,
4/-, me te pane kingi 3d.
NGA HUA KAREAO MA TA TATOU MANU.
5/6 Te Rere Paipa. 5/- Hata Te Poki, Hirini Whanga, Nepia
Mahuika, Mrs. Keefer, P. R. Meo, Eru Te Toi, Hori Pawa, H.
K. Taiaroa, Aperahama Renata, Waikura Tautuhiorongo, Weeti
Katae. 2/6 Wharetunoa Anaru, T. Gough, Robt. Ormsby Sen
Sam Gilman, Matene Naera. 2/- Hori Tangata.