|
loading...|
|
Te Puke Ki Hikurangi 1897-1913: Volume 1, Number 14. 30 August 1898 |
pp
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
\_\_NAMA 14 WAIRARAPA AKUHATA TUREI 30th 1898.
AKUHATA 19 1898.
Waipawa, Akuhata 3/98.
purapura matamua o nga purapura, «r» ko te
parapara Ariki, maana e tapu ai e noa ai te
maara, koia ia, ko te whakahaupu a te Iwi
i te uaua i te toto hei manawa, hei kaha, e
toitu ai, e ora si te tinana, e taea ai nga mea
katoa, e tutuki ai ano hoki ki nga mea e
tumanakohia, ana, kua kite ahau, kua mahue
rawa atu tenei take nui, te whakahaupu a te
Iwi i te moni, rite tonu tona makanga atu ki
te huare e kore e tau hei tirohanga atu ano
ma to kanohi, po reira ka whakaaro nei ahau,
kua tikanga kore nga mahi, he mea pai hoki,
kia ata whakaaroa e tatou tahi tenei, heaha
te mea e oti, e riro mai ranei ia tatou, kua
kore nei tatou i whiwhi ki te mahi a o tatou
ringaringa ake, me pewhea & whaikaha ai, e
tikanga ai ano hoki nga mahi. E aku hoa,
koia tenei te ora i kitea e ahau i roto i tenei
whakakotahitanga, mei rite te whakaaro, mei
pai te whakahaere, koia hoki tenei, tei paura
te pa, nana i raupatu te nuinga o te motu,
Nga Matauranga.
|
|
2 2 |
▲back to top |
Ngatauewaru.
Akuhata 8 1898.
Kia Purakau Maika. E hoa tena ra koe,
« me te Komiti whakahaere i to tatou
• Taonga, ko te Atua hei awhina, hei whaka
kaha hoki ia koutou, Amine.
Purakau, E hoatu ana i enei kupu, kia
utaina atu e koutou, ki runga i te Tuara
nui opaia, ara o Puke Ki Hikurangi, whaka
maunga kupu anga tangata Matua.
Koia tenei; E tino whakamoemiti ana a
hau, mete koa kia Tamahau Mahupuku,
• i toku rongo nga tera aia e tono kite Pirimia,
kia paahitia he komiti mote Kotahitanga.
Tenei kupu ki taku whakaaro, he kupu
nui nui rawa, a he kupu pai, marama ano
hoki, koia ra tenei taua pai, kia riro ma te
Kawanatanga ote koroni, e hiiri he komiti
mote Kotahitanga, kite mea he tika taua
kupu a Tamahau, e tino tautoko ana ahau.
Tena koutou. ..
Hamua. Tamaiwhakakitea Terangi.
Ngatauewaru. .
B hoa ma tenei ano hoki ahau kai te
mihi ake me te hari kia Henare Tomoana,
kua noho nei a ia hei Mema mo te Whare
Ariki pai pai rawa ahakoa kotahi aia, kai
reira e noho ana, he kotahi na Turahiri e
ripo te moana. Teha koutou;
Ngatauewaru.
E hoa e te "Puke Ki Hikurangi," mau e
mau atu taku aroha, me taku mihi ki oku
hoa Rangatira; e noho mai nei i Poneke i
roto i nga ruuma tau tohe o nga Matauranga
Whakangaro Makahue.
Kopua Wharo. Te Mahia.
Hune 28 1898.
Kopua Whara Te Mahia. Hokipei
Hune 28 1898.
Kia Purakau Maika Etita, O Te Puke-
Ki Hikurangi, kite tutuki kite toru marama
me tuku mai te Puke Kihikurangi kia au,
mote hawhe tau, maku e tuku ata 5/6 te
rima hereni mete hikipene Heoi.
Whakangaro Makahue.
"Te Puke Ki Hikurangi."
Hurae 21/98. .
Ki te Etita
O "Te Puke Ki Hikurangi."
He tono atu tena kia tukua mai te Pepa ki
au mo te tau.
Heoi ano.
Na Taukuta Raharuhi.
Kei Whiwhia Kereitaone.
Hurunuiorangi.
Hurae 21/98.
Ki te Etita
O "Te Puke Ki Hikurangi."
Me tuku mai te Pepa ki au mo te tau ko-
tahi.
Heoi ano.
Tangiora Tuhirangi.
RUNANGA TARAWERA.
HURAE 21/7/98.
Kite Etita o "Te"Puke Ki Hikurangi,"
e pa tena koe mate Atua koe e tiaki, kia ora
tonu koe i nga • wa katoa, mate Atua koe e
whakakaha, kite whakahaere i to tatou Na-
pepa, ia "Te Puke Ki Hikurangi," heoi tena
koe, he whakaatu tena kia koe i te tukunga
atu i te moni, tokorua maua "nana tena Pau-
na, hei utu mote Nupepa kia au kia Tipine
Humakarini.
Heoi ano Na Matene Paora.
WAEA TAE MAI KI TE NUI TIRENI
TAIMA.
TE WERANGA O ETAHI TAMARIKI.
Adelaide, Atireiti Akuhata 16/98.
Tokorua; nga tamariki i wera i te ahi, he
tamariki Na Unuta, me te whaea hoki, te
take i wera ai to raua whaea he Haerenga atu
kite whakarauora mai i tona "tamaiti paku,
no te haerenga atu wera tonu atu hoki i te
ahi.
Melbourne, Maropena Akuhata 16/98.
|
|
3 3 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI.
Spain, Peina Hurae 19.
Kotahi te Karapu "Club" haere Pahikara
"Bicycle" kai konei, konga Tangata he tai-
Tamariki katoa, kaore i neke ake i te wara
nga Tau.
Akarana, Hurae 20.
I mate tetahi tangata ki tetahi waahi e
patata ana ki konei, he mahi kari waro kouru
ahi nei tona mahi, i taka iho i tetahi waahi
100 puta te tiketike, ko taua tangata ko W.
Hanakoko(W. Hancock): he Wahine tana, to-
kowha a raua Tamariki.
Spain, Peina Hurae 20.
Kotahi te tangata i enei wa kua hori ake
nei, i hopungia me tona mahi kite tuhi
whanako i nga ingoa o etahi tangata, hei ho-
ko mea mana, ko ona hara, hui katoa e 217,
mo te hara kotahi, tekau mawha tau ki roto
i te herehere, hui katoa nga tau hei nohonga
mona i roto ite Herehere, i ranga i te whakari-
tenga ate Kai-whakawa, tekau mawha nga
tau mo te hara kotahi;— koia tenei nga tau
mona, e 8,038, hei nohoanga i roto i te
herehere.
Oamaru Hurae 21.
I tenei ra te 21 onga ra o Hurae nei, ka
taka a Mira (Mr J. C Miller kai-titiro Ra-
peti,) i haere atu i runga tereina i konei,
akuanei, ka roa te tereina e haere ana, katahi
ka whakamatau ki te whakawhiti atu ki ru-
nga i tetahi kareti, he tupono anake tona
waewae ki te mania, taka tonu iho ki raro,
whanoiti ka mate, i tona, takanga iho e 20
meneti pea e takoto ana ka kitea ia etahi ta-
ngata e takoto ana, katahi ka mauria ki te
Ohipera, te tirohanga a nga Takuta ka kiia
me hanga noaiho e ora ai.
London, Ranana Hurae 25.
I tipu tetathi raruraru nui i waenganui i
nga tangata o konei, i tetahi ratapu ka haere
nga tangata ki te Karakia i roto i Tana Ma-
ikara (St. Michael's), akuanei he nui anake
te turituri o etahi o nga tangata, katahi ka
riria atu e etahi, waiho tonu atu hei kakari
ma ratau, kakari taupatupatu rano.
New York, Niu Ioka Hurae 26 ,
I tae mai te rongo ki konei i kitea etahi
Tanamaiti (Dynamite) ki runga i tetahi Ti-
ma ko te Wikita (Victor), i whakaritea hei
maumau taonga atu i konei ki Ahitereiria
(Australia), mei kore te tere o te kiteatanga,
penei kua paku, ko te take, he mea ata mahi
ano hei pakaru i taua Tima.
Ranaua.
Hurae 27/7/98.
Ko te Atimera Tiwei, kai te tiaki i Mani-
ra, ko. ona hoia 120 )0 mano, onga Marikena,
e 20,000, nga Repara (Rebel.)
Matiriti Madrid.
Hurae 27/7/98.
Ko Tanara te Kaata Pirimia o Paniora,
kai te tuhituhi i tetahi-tiriti hei whakamutu
i ta raua whawhai ko Merika, hoatu ana e ia
rua tona kai-kawe, e korere e mau ki Wati-
ngitana. ki nga Marikena, kia Perehitana
Mekiniri. Katahi ka whakahokia mai e
Perehitana Mekiniri, kaore ia e pai ki. taua
tiriti, engari me hoata ra ano e Paniora nga
Motu e whawhai nei ia katahi ano ia ka pai ki
taua tiriti.
P
Ranana, Hurae 28.
Ko Piriniha Weera (Prince of Wales,)
inaianei kua ara ake ia i tona moenga mate,
na, inaianei kua ora ia.
Rome, Roma Akuhata 13.
I tupono tetahi aitua ki nga tereina i konei
ki te tereina maa mau taonga me te tereina
mau mau tangata, i tupono ki tetahi wahi e
patata ana ki Kemona i roto ite Porowini o
Utina. E toru nga iniana e maa ana i te te
reina maumau taonga, te taenga atu ki tetahi
pa [Tunnel] i tetahi onga pikitanga o te ra-
ina, he mau anake te tereina mau mau taonga
ra, kaore hoki i kaha nga Iniana ki te kuku-
me i te pikitanga, katahi ka reti whakamuri
iho, tupono tonu hoki ki te tereina mau mau
tangata e piki ata ana, tutaki tonu atu rana,
otira ko te tereina mau mau tangata te terei-
na i kino te pakarutanga, 11 nga tangata
i mate rawa atu, e 40 nga mea i whara noa-
iho.
London, Ranana, Akuhata 13.
Tokorima nga Tai-Tamariki Wahine i ha-
ere ki te hoehoe haere i runga poti [Boat] i
tetahi "Roto" e patata ana ki Banana nei, i
mate mate ki roto i te wai, he tahuritanga no
te poti, e kiia ana, i te haerenga atu o aua
wahine, nui atu te pai te marino o te wai,
otira no to ratau eke ekenga ki runga poti,
ka haere atu, a, waho tata atu ka timata te
hau tuawhenua te pupuhi, ka roa ratau e hoe
ana katahi ratau ka penei me whakaara te
heera o to ratau poti, katahi ka whakaarahia
na ki ta ratau whakaaro iho kaore he Aitua
mo ratau, otira note roanga e rere ana, kata-
hi te hau ka koripo, tahuri tonu iho to ratau
poti, mate mate katoa ratau, ko nga Tai-Ta-
mariki Wahine nei he Tai-Tamariki Wahine
Rangatira katoa.
Launceston, Ratihana Akuhata 16.
E korero ana tetahi enga tangata i ora
mai, i te pakarutanga o to ratau Tima, ite
28 onga ra o Hurae nei, he nui atu te kino o
te moana, ia ratau e haere ana, nui atu te
kino o te poipoia haeretia o to ratau Tima e
nga ngaru o te moana, ka roa ratau e rere
ana katahi ka tirohia e ono putu te hohonu
o te wai i roto i te Tima, kaati ko te mapu
hoki hei mapu ake inga wai pera i pakaru
ano, katahi ratau ka whakamatau noa ki te
utuutu i te wai ki waho, warea ano ratau ki
te utuutu i te wai, rokohanga ka tutuki te
Tima ki te kohatu, totohu tonu iho ki
taua waahi ano, i te wa ka totohu ra
te tima, ka whakamatau te Kapene
menga Apiha ki te whakaora inga tangata
o runga i te Tima, i te kino o te moana, ka-
ore hoki i taea e ratau te tukutuku nga poti,
e tuku atu ana e makaia ana e te ngaru, nga
poti katoa i tukutukua, pakaru katoa, katahi
ka tukutukua ko nga mokihi, katahi nga mea
i kore ai e taea e te ngaru te tukituki, katahi
ka utaina ki te tangata, rumene katoa, me te
kino tonu o te moana, nga tangata katoa o
runga. Tima ora katoa, kaore i roa te rerenga
atu o nga mokihi, katahi te Kapene me tona
Wahine me a raua Tamariki, me nga Apiha
hoki, me etahi Tamariki i mahue atu ki ru-
nga Tima, he Tamaiti tonu i te mea kotahi o
ratau, ka whakamatau ki te kau tahoe ki uta;
kore rawa tetahi i tae ki uta, ratau katoa i
mahue iho ki runga Tima; mate mate katoa
ki ro-te-wai.
NGA HOA RIRI O INGARANGI,
Watingitana, Hurae 28.
Perehitana Mikiniri (President Mc Kinley,)
kai te whakamatau ia kia mohio ia ki te wha-
kaaro o nga tangata i te pai i te kino ranei,
o ta ratau mahi i te mutunga o te Whawhai,
no te mea ko Peina (Spain) te mea o, raua i
mate. . .
. Berlin Parini,Akuhata 10. i
A Tiamani," a Wiwi, a Ruhia, e ra e kara-
piti katoa ratau, mo te whawhai kia Kereti
Piritini (Great Britain,) e ki ana a Tiamani,
mo nga mate kino a, Kereti Piritini te take.
—————
Washington, Watingitana Akuhata 10.
Ko nga tino tangata whai-oranga kai Ma-
tiira (Manila) nei, kua tahuri ki te patupatu
Hoiho, Kuri, hei miiti, ko nga Mangumangu,
he Kiore Pohawaiki, he Kiore pakupaku nei
o a ratau miiti.
New York, Niu Ioka Akuhata 11.
Tokorima nga Mangumangu i hopungia i
konei, kaore he take, heoi ano he mea whaka-
pae kau noaiho na aua mangumangu i kohuru
tetahi Pakeha me tona Wahine.
St Petersburg, Tana Pitapaaka Akuhata 12
Ko te mahi a Ruhia he whakamatautau i
tetahi o ratau Manuao nunui ki te pupuhi
Tanimaiti [Dynamite.] .
Sydney, Titini Akuhata 12.
Konga tangata ote koroni o Merika kai
konei, kua tuku atu i ta ratau Inoi kia Pere-
titana Mekiniri o Merika, kia puritia tonu
tanga a Piripaina.
Washington, Watingitana Akuhata 12.
I te taha ki te Tai-Hauauru o Peata reko
[Puerto Rico] he nui atu nga hoia o Paniora
i mate, i te whawhaitanga.
TE HAINATANGA ITE POROTOKORO
(PROTOCOL) ARA, OATI.
Washington, Watingitana Akuhata 12.
Ki te whakaaro ake kai te ahiahi o tenei
ra hainatia ai te oati i waenganui ia Merika
raua ko Peina, kia noho raua i runga i te
rangimarie, me te ngakau ngawari.
Washington, Watingitana Akuhata 12.
E ki ana te Niu Ioka Herora Nupepa, mei
kore ake te whakahoatanga o tetahi mana
kia Ingarangi, penei kua tahuri taua Iwi ki
te Whawhai hoki kia Merika, ua Ingarangi
i arai.
A MERIKA ME PEINA
Washington, Watingitana Akuhata 13.
He hawhe haora i mua atu i te hainata-
nga i te Oati, ka peneitia ko Manahiro me
Kiupa kia Merika. KoPeata Reko me etahi
atu o nga motu Inia kia Paniora, ko Manira
kia Merika ano.
Ko te Komihana whakarangimarie monga
tu ahua penei era e Huihui ki Pariha i te
1 o nga ra o Oketopa, ko te Oati nei no te
Paraire i Hainatia ai. Heoi ko ta Whawhai
anga Iwi katoa kua whakamutua.
Washington, Watingitana Akuhata 14.
Koia tenei nga moni a Merika i pau mo
te whakahaerenga i ta raua Whawhai ko
Paniora, E Toru Tekau Miriona
£30 „ 000 „ 000. Otira i muri mai ka kitea
i neke ke ake i enei nga moni i pau.
Madrid, Metariti Akuhata 15.
E ki ana tetahi o nga Nupepa o Peina, i
roto i nga koea maero. 128,148 ; ka whano e
rua miriona nga tangata i mate.
Te whawhai a Merika raua ko Paniora.
Watingitana.
Hurae 27/7/89.
Ko tetahi onga hoia a Tianara Maero,
i rere atu i konei i runga i te Manuao, ki
Poatariko, kua riro i a ia tetahi Taone paku.
ko Kuanika te ingoa e 65 maero ki tetahi
taha o (San-juan.) I kakaritia e Merika a
Paniora a mate ana a Paniora, i penei hoki te
whakaaro onga Paniora me haere ki (San-
juan) kakari ai i mua atu.
Whawhai i Inia.
Karakata Calcutta.
Hurae 27/7.98.
Tetahi whawhai nui i waenganui onga
|
|
4 4 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI.
Nepia, Hurae 26.
I enei rangi kua hori ake nei, ka tu te hu-
ihui a nga Mema Pakeha o Haki Pei.
I te tunga o te hui, ka haere atu a Kapene
Ratara, Timuaki o te Apitihana, (Captain
Russell), ka tan ki runga i tona tuuru Mema,
i pohehe hoki ia kai te tu Mema aho ia, na te
mea tonu ka haere atu a Taana (Mr Tanner)
ki te kohimuhimu atu ki tona taringa, "ka-
ore koe i te Mema i naianei," katahi ano ia
ka mohio kua hinga ia, katahi ka karanga
mai ki te whakaminenga, "kuru morena,"
(Good morning), engari ko te take i hinga ai
ia, no tona haerenga ki Ingarangi kaore hoki
ia i whakaata iho ki ous kai-whakahaere i to-
na pooti, kia whakahaeretia ano tona pooti.
I KITEA TENEI KORERO KI ROTO '
I TE WAIRARAPA (STANDARD), HE
MEA TANGO MAI NA TE WAIRARAPA
(STANDARD) I ROTO I TE WANGANUI
(CHRONICLE), TANGOHIA MAI NEI
HOKI E
"TE PUKE KI HIKURANGI"
NUPEPA.
Wanganui Hurae 25.
I enei rangi kua hori ake nei, ka panuitia
ki roto i te Pepa, kotahi te Kuri kua ngaro,
akuanei tokorua nga Tai-tamariki taane pa-
kupaku nei e tutu haere ana raua i te rori e
ahu atu ana ki Upokongaro, ka kitea e raua
te Kuri i panuitia ake ra kua ngaro, katahi
ka hopungia e nga Tamariki ra, katahi ka
mauria mai ki Whanganui taone, me te wha-
kaaro haere tonu onga Tamariki ra mo te
utu me ta rana kitenga i te Kuri, akuanei i
raro mai i te piriti o te Tereina i rawahi nei
o Aramoho, ka tutaki nga Tamariki ra me te
Kuri i tetahi Tamaiti taane nui, i te kitenga
atu o te Tamaiti taane nui ra i te Kuri i nga
Tamariki pakupaku ra, a ka mohio atu te
Tamaiti taane nui ra, koia nei te Kuri i pa-
nuitia nei kua ngaro, katahi ka ki atu ki nga
Tamariki pakupaku ra naku tena Kuri, me
haere atu korua ki taku Rangatira ka ki atu
kia homai kia rua herengi ma korua, ka riro
te Kuri i te Tamaiti taane nui ra, katahi ano
ka mauria e tera ki te tino ariki ake o te Ku-
ri, katahi ka homai 10/- herengi mana, ka
raru era tokorua i te mea kotahi nei.
Dunedin, Taniitini Hurae 26.
I te tirotiro hanga a te Kai-whakawa me
tona Huuri, i te weranga, o tetahi whare ka-
inga i konei, whakahokia mai ana te kupu,
he mea ata tahu marie te whare ki te ahi e
tetahi, etahi tangata ranei.
Christchurch, Karaihitiati Hurae 26.
I kitea tetahi-Tamaiti e takoto ana i tetahi
waahi e patata ana ki Karaihitiati nei, kua
mate noatu ko nga tau o taua Tamaiti, kai
waenganui i te 7 me te 8.
Gisborne Turanga Hurae 26/ 9S.
I tenei ra ka mate tetahi pakeha ko Harete
te ingoa (Harris), ko tenei pakeha, ko tona
matua te tangata tuatahi kite whakatu Hapu
hokohoko ki te Tai-rawhiti nei, ko nga tau
o te pakeha kua mate nei e 68.
Dunedin, Taniitini Hurae 28.
Kotahi te Tangata i kawhakina e tona
hoiho, e haere pai noaiho ana te hoiho, a,
he oho anake pea i tetahi mea i runga i te
rori katahi te hoiho ka kawhaki, pupuri noa
kaore hoki i mau, te taenga atu ki tetahi pari
(Cliff) e 70 putu te tiketike taka tonu atu, te
hoiho me te Tangata.
Wairarapa Standard.
Hurae 29/7/98. -
I te ata i nanahi nei ka wera te Ohipera
o Mahitaone, me etahi whare ririki, ko te
inihua o ana whare £100, i roto i te Niu Ti-
reni inihua Tari, (New Zealand Insurance
Office,) mehemea i pupahi mai te tonga, penei
kua wera hoki tetahi whare nui i muri atu
i taua Ohipera.
Carterton Katataone Hurae 25.
A te Pere rana ko Kare (Roia) i te raho-
roi kua hori ake nei, ka tae mai ta raua
whakaata kia Kereti (Skerret) roia, e kereme
ana a J. T. M. Hoonepi (Hornsby) inga
moni e rima rau kotahi paana £501, hei utu
mai ma Mekeneti (Mc Kenzie) Rangatira o
tetahi Nupepa kai konei, ko te Wairarapa
(Observer,) mo te kiteatanga o etahi korero e
ahu ana mo nga moni e paa ana mo te wha-,
kahaerenga i nga Pooti " mo Hoonepi i
kitea i roto i tetahi onga Korama o taua pepa
o te Wairarapa Observer. -
Tangata I Kohurutia.
Turanga Hurae 22.
Kotahi te tangata i kitea he mea Kohuru
ki tetahi waahi kote Motu te Ingoa, e 40 ma-
ero te mamao atu i Turanga (Gisborne,) i
kitea tonutanga ki tetahi rori i pahaki tata
atu o tona Whare, ko te Ingoa o te tangata
nei ko J. K. Kooti (Scott.)
I te kitea tanga o te tinana, kaore he pu
kaore heaha i kitea i te waahi e takoto ra ia,
heoi peneitia ana he mea kohuru; Ko te
mahi a nga Pirihi inaianei he kimi haere i
te putake mai o te mate o taua tangata.
Fielding, Whiringi Hurae 22.
Kotahi te Pakeha i mate ki konei, nona e
tua-ngahere ana ka whati iho te peka o te
rakau, pa tonu ki te mahunga, mate tonu atu.
Kereitaone Hurae 23.
I muri mai ote tina o tenei ra ka tae mai
etahi Tai-Tamariki Taane tokorua ki Kerei-
taone nei, i to raua taenga mai ta raua mahi
he matakitaki, ki nga Pakeha e haereere ana
i runga Paihikara (Bicycle,) katahi raua ka
penei, me haere hoki raua ki te riihi mai i
etahi Paihikara mo raua, te rironga mai o
raua Paihikara, katahi raua ka haere ki te
haereere, kanui te pai o ta raua haere i
runga i o raua Paihikara i te tuatahi, ta raua
mahi he haereere ka tae ki tetahi pito ote
Taone, ka hoki ki tetahi pito, no tetahi o
raua hokinga mai i tetahi pito ote Taone, he
tupono anake raua ki tetahi Kuri e whaka-
whiti ana ki tetahi taha ote Tiriti, katahi
tetahi ka whakamatau ki te kiki atu, no te
kikinga atu, hinga tonu atu oma atu ana te
Kuri ra me te powhiriwhiri haere te waero
ki taua Poai i hinga ra.
ELSE-WHERE. HURAE 28.
I te po o tenei ra ka haere tetahi Maori
ki te Taone, tona taenga atu ki te Taone, ka
uru ia ki roto i tetahi Haapu (Shop.) katahi
ka tono atu ki te Pakeha o te Haapa kia
homai kia ono nga tini miraka katahi ka
meatia mai ete tangata ote Haapu ki roto i
te pukapuka, I muri mai ka ki atu te Maori
ra kia homai he hawhe pauna pekene (Bacon,)
no te haerenga atu o te tangata ote Haapu
kite tapahi pekene mai, i muri ia ia ka oma
te Maori ra menga tini miraka, tae rawa mai
ia kua kore te Maori ra menga miraka, kata-
hi ratau nga kai-hokohoko ote Haapu ka
whiriwhiri, katahi ka peneitia me haere
etahi o ratau kinga Paparakauta (Hotel,) ti-
tiro ai ko te take he tangata kai Waipiro
taua tangata, a, ki te kore e kitea i roto
i nga Paparakauta, me whakaatu ki te Piri-
himana, akuanei te omanga atu ra o te
Maori ra moketetia tonu tanga atu erua
onga tini miraka ra e ia, mo tetahi Waipiro
mana, kaore i roa i muringa iho i tona mo-
ketetanga i nga tini miraka ra ka tae atu
tetahi onga kai-hokohoko o te Haapu, ka kitea
hoki te Maori ra, katahi ka tangohia mai
nga tini miraka i toe iho, katahi ka mea atu
te kai-hokohoko ki te Maori ra, kia utua mai
nga tini miraka i hokona ra e ia, kite kore
ka tonoa e ia te Pirihi kia hopungia atu ia
ki te herehere, katahi ka mea atu te Maori
ra taihoa kia puta ake au ki muri ote Papa-
rakauta kia hoki mai ra au ka haere ai taua
ki te Pirihi, te putanga atu o te Maori ra
oma tonu atu, no muri noa mai ka mau ano,
katahi ka mauria ete kai-hôkôhioko tu "te
Pirihi, note taenga ata kite Pirihi, katahi
ka ki atu te Maori ra, ma tona Pakeha e utu,
ara, mate Pakeha kai a ia tona Whenua e
Riihi ana, na konei tonu i puta ai tana
Maori.
Akarana Hurae 25.
Tetahi Tamaiti Taane, ko tona Ingoa ko
Herora Reina (Harold Rayner) he tamaiti na
Kapene Reina, o Waikato.
I tu te waewae i te pu a tona hoa, he ha-
erenga no raua ki te pupuhi, pohehe anake
te hoa i te rongonga atu e pakeke haere ana
nga rakau he kaa, katahi ka puhia noatanga
atu ki te waahi i rongo atu ra ia inga rakau
e pakeke haere ana, no te auetanga katahi
ano ia ka mohio atu ko tona hoa tonu tera i
puhia atu ra e ia... ......
Wairarapa, Akuhata 1.
Tetahi huihuinga ka tu ki te whare kura
o kereitaone, ka tae te Komiti ki reira i te
ahiahi.
Christchurch, Karaihitiati.
Akuhata U.
. Kotahi te tangata i konei i kitea kua mate,
i mate tona ki roto i tona moenga, ko tona
Ingoa ko Tamati Kotana [Thomas Garden,]
ko ona Tau e 70, ko tana mahi i mua atu he
whakahaere, inga mahi mo tetahi Nupepa i
konei, i tonoa he takuta kia haere mai ki te
titiro i te take o tona mate, te tirohanga a te
takuta ka kiia mai, kai te mahunga te mate,
me te manawa.
Gisborne, Kihipane Turanga.
Akuhata 12.
I te whakawa mo Paneri Tawera be
"Tohunga" Maori, i whakapaetia nei i ko-
huru ia, i whakahokia mai te kupu e te
Hupirimi Kooti kaore ana kohura tahi.
Christchurch, Karaihitiati 15.
Tokorua nga Tamariki i konei, i kitea e
raua tetahi tiaki moni, ko te moni o roto e
wha tekau pauna £ 40, i kitea ki waho o te-
tahi haapu nui i kohei, noho ra raua ka roa,
ka kitea e raua te tangata nana te moni ra,
ka hoatu e nga Tamariki ra, heoi ano te utu
i homai e te tangata ra mo runga i te wha-
kaaro pai o nga Tamariki ra, he hikipene
ano ma te mea kotahi.
Dunedin, Taniitini. Akuhata 15.
I te ata o tenei rangi kua hori ake nei, i .
Taniitini, i raru tetahi tangata me tona wa-
hine me a raua tamariki i to ratau whare ano
i puta tetahi hau i te po, akuanei te patanga
o te hau, ka horo te tumere o to ratau whare,
te horonga iho, tau tonu iho nga pereki o te
tumere ki runga i te whare, me nga taha ote
whare, i te ata o tetahi rangi ake katahi ka
whanatu kia puta ki waho, te haerenga atu
kua kore e puta ki waho, e haipu ana he pe-
reki katoa inga tatau o te whare, katahi ratau
ka porangirangi noaiho i ro-whare, mei kore
tetahi o nga tamariki hei whaaki i tetahi
huarahi mo ratau, i puta ai ki waho, ko te
huarahi i kitea e te tamaiti ra, i piki ma te
matapihi o te whare.
Poneke, Akuhata 16.
Kotahi te tangata ko Taka te ingoa, e 53
nga taa, ko tona mahi he maumau kete waro
atu i runga i a te S. S. Hawea, ki runga i te
Haraka (Hulk), i kitea e takoto ana i roto i
te rua o te Haraka kua mate, ko taua tangata
he nui te pirangi o te luniana Kamupene.
Dunedin, Tanitini Akuhata 16/1898.
Te tamahine a Te One Murutina (John
Multin) e waru nga tau i wera i te ahi ki
Romahapa, i tenei Rahoroi kua hori ake nei,
no tenei rangi i mate ai.
\_\_\_\_\_PITOPITO KORERO.
I etahi rangi nei katahi ka hopungia tetahi
tangata ki te herehere, ki te whakaaro he po-
rangi i tetahi rangi ake ka mauria ki te aro-
aro o te Kai-whakawa, ka patapataitia rereke
noatu nga whakahokihoki i nga patapatai,
katahi ka tino tuturu te penei be porangi,
katahi ka tonoa he takuta, te taenga mai o
te takuta ka tirohia he rupahu noa iho tona
mahi, kaati kua hopungia ki te herehere mo
nga tau maha.
I enei rangi kua hori ake nei, te mahi a
tetahi Pihopa he haere ki te karakia haere, i
nga wa ano e rite ana mona, i tetahi Ratapu,
ka tae ia ki tetahi taone, ara ki te taone hei
mutunga, mai mo tona Pihopatanga, ka ro-
ngo ia tera tetahi tangata matau ki tenei
mea ki te whakahokihoki patapatai, katahi
te Pihopa ra ka penei, kia haere ia kia kite,
kia patai hoki ia i ana patai, tona taenga atu
ki te Whara o te tangata ra, ka puta mai te
tangata ra ki te whakahei, kaore i roa nga
tangata ra e mihi ana kia raua, kua timata ra.
wa te ahua patapatai a te Pihopa ra, nawai
i iti mai nga patapatai a te Pihopa ra, kua
|
|
5 5 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI.
eke haere tonu atu, kaore hoki te Pihopa
•ra e e whanga ana ki nga whakautu ino ona
patai, katahi te tangata ra ka ki atu, taihoa
e patai ano, katahi te tangata, ra ka ui atu
mehemea he aha te take e patapatai ra te
Pihopa ra ki a ia, katahi te Pihopa ra ka ki
atu i rongo au he tangata matau koe ki te
whakahokihoki patai, katahi te tangata ra
ka ki atu, na reira koe i patapatai tonu ai,
kaore hoki koe e whanga mai ana kia whaka-
ututia atu to patai tuatahi ka patai ai ano,
ko tenei kaati rawa o patai i enei, engari ka
•whakautuutu an i o patai inaianei, he ahakoa
kua nui noatu o patai, meaha, ka taea pea e
au te whakautuutu, katahi ano te tangata ra
ka timata ki te whakautuutu, mai o te tima-
tanga a tae noa ki te whakamutunga, ea
katoa i te tangata ra, katahi te tangata ra
ka ki atu ki te Pihopa, kaati maku hoki
te patai ki a koe inaianei, anei taku patai;
"kai te pewhea taku whakaaro ia taua e no-
ho nei," kore rawa i taea e te Pihopa ra te
utu taua patai, katahi ano te tangata ra ka
ki atu ki te Pihopa ra, ka hoatu e au tena
mea kia kimihia e koe mo nga tau katoa e
Pihopa ana koe.
Kaati mo te taha ki te korero paki nei.
'<- Ka huri atu inaianei te patai ki nga mata-
uranga nunui, me nga Rangatiratanga, katoa,
katoa, o Aotearoa me te Waipounamu.
Tena pewhea te whakaaro o te tangata ra,
ia raua ko te Pihopa ra e noho tahi ana, ki
te kore e mau ia Koutou i mua atu o tenei
Kirihimete e tu mai nei, maku ano e whaka-
atu ki a koutou.
He nui atu te ngahau o tetahi pa kainga
Maori, kinga purei ahuareka katoa, otira ko te
tino purei e tino pureitia ana i tena ra i tena
ra, he purei Hitimi.
Te Ekiperehi tereina atu o Poneke ki Nepia
i tutuki ki te kau i te taha mai ki te tonga o
Waipawa, e toru nga kareti i taka ki raro o
te raina.
Tetahi tangata i Riwatana nei ko Pita Ma-
kiparena te Ingoa i painatia mo tona maunga
tanimaiti noaiho te take i ranga tereina, ko
te paina e ma pauna £2.
Kotahi te tangata no Mahitaone i Kereita-
one nei e haurangi haere ana, ko tona mahi
tera i tena rangi i tena rangi, no muri katahi
ka tahuri ki te mea ota whakamutu i a ia te
kai waipiro, ara (Prohibition order.)
I tae mai tetahi waea no Ranana (London)
i nanahi nei, he whakaatu mai e rua rau e
toru tekau nga peera wuuru o runga ia te
B. S. Mataura i taea, e pai tonu ana, i mu-
ringa mai i te pakarutanga.
Ka whano ka tae ki te kotahi miriona nga
waea e tae mai ana ki te Poutapeta o Ranana
[London] nei, i te wiki kotahi.
A Rui Haa . [Louis Gyr] te tino tangata
kaha atu o te ao nei ki te hapai mea tauma-
ha, i hapaitia e ia tekau mawaru nga tangata,
ko te taumaha o aua tangata katoa e 4, 300,
pauna weeti.
Ko nga tangata tae hou mai ki te Koroni
nei e 985, ko nga mea i haere atu 1, 208.
-I tenei po kua hori ake nei, i whanakotia
etahi-kahu ki Kuripuni, Masterton, i runga
tonu i te raina e whata ana, i muri o te
Whare, no te po i whanakotia ai.
I tupono te Hiko ki tetahi Whare i Paaki-
rana [Buckland] i roto i te Porowini o Aka-
rana, i tenei wiki kua hori ake nei, i pakaru
tetahi o nga wini o te Whare, te tangata o
roto, ara te Tamahine a te Mete i porangitia,
te keeti o te kaari o te Whare i pakaru, teta-
hi taiapa waea e 40 putu te tiketike i pakaru
ano, i pakaru nga mea katoa i tupono ki mua
i taua Hiko.
Kua pai nga rangi o konei me nga Waipu-
ke o nga awa, ko te raina o te Tereina o
Waitangi, kai te noho pakaru tonu.
Tetahi tangata Maori me tana Wahine, ta
raua mahi he kakari tautohetohe tonu, i tena
ra, i tena po, a taupatupatu iho i etahi
takiwa, ko nga take o a raua kakari kaore e
mohiotia.
Kua tae mai tetahi tangata ko (Mr J. T.
M. Honsby) Honepi ki Paetumokai i te
wenerei ite ahiahi kite Taone.
Ko Wairarapa ngaro tonu ite huka (Snow)
I nanahi, kaati ki te titiro atu ki nga hiwi
ma tonu tera ite huka, kaati i tenei ata nui
atu te huka i etahi wahi kotahi inihi pea te
matotoru.
Nui atu te kaha ote huka ki tera Motu,
kaati he nui atu te kino ote huka i tera wahi
inga parae tonu o Otakou (Otago) kaati kote
matotoru ote huka i reira e iwa inihi te ma-
totoru.
Ko te huka no tenei ata i timata ai, he nui
te kino, kitea ana tera te manga onga wahi
katoa o konei o Paetumokai nei, (Featherston)
kaati katahi ano ka kitea te nui ote huka
mo nga Tau maha.
I WIKITORIA POROWINI, AHITEREIRIA.
E ki ana tetahi Tiati kai-whakawa, i enei
wiki kua hori ake ne, i whakahaerea ai e ia
tetahi keehi, akuanei, haere ra te keehi ra, a,
ka roa titiro rawa atu ia ki tetahi onga roia
kua warea e te moe, kaore hoki ia i karanga
atu ki te katipa kia whakaarahia, waiho tonu
atu ia i kona moe ai, moe ra te roia ra, a, ka
roa, katahi ka timata te ihu ki te ngongoro
na wai ra iti te ngongoro kua neke haere
tonu atu, kua riri ia, katahi ano ia ka heke
atu i runga i tona tuuru, tona taenga atu
ki te teepu e moe ra te roia ra, katahi ka
whakaohotia e ia, ka karanga atu hoki ia;
"E hoa e ara, heaha taa e moe na me
te ngongoro oto Ihu, kanui te turituri;
Katahi te reia ra ka ara ake, ka mea atu ki
te kai-whakawa, te take i moe ai au, e mea
ana au me kore au, e moemoea i tetahi moe
moea waimarie mo taku keehi, e wiini ranei i
au e pewhea ranei.
Kua tu tetahi toa hou ki Matenepara no
Heikaka (Haycock) kai te toa o Peina (Pain.)
Ko Tuta Nihoniho, he Rangatira no Tu-
ranga, e mohiotia ana ia i mua tata ake nei
e hoatu ana e ia 1,000 mano nga hoia
Maori, i raro ite mana o te Kawanatanga a i
Kereitaone ia i tenei wiki ka hori ake nei.
Te Rangatira o nga Rerewe o Niu Tireni,
kua -whakaae ki a tukua noatanga atu he
tikiti monga Mema whakatangitangi
Peene, e haere ana ki tetahi purei nui anga
Peene ka tu ki Pamutana Noota, ia Pepueri
1S99, a, ka tukua mai e ia nga tikiti ki Po-
neke, ki Niu Paremata (New Plymouth) me
Nepia, me nga Mema o te Ahitereriana Peene
e haere ana ki taua pu rei nui ka homai kia
ratau he (First Class) tingara tikiti, a ko to
ratau raina ma Manawatu haere ai.
Ka tu ano tetahi Kooti Whenua Maori ki
Kereitaone Wairarapa a te 24 onga ra o Aku-
hata, mo Pukengaki Poraka, ko Tiati Make,
hei whakahaere.
Kote wai ote awa o Waiohine i rere rawa
ma ranga o te rori i waenganui o Kereitaone
me te pereti i te ata nei.
Kote Rangatira onga Tekitiwhi, ko Ke-
mara tona ingoa, i hopungia e ia tetahi tangata
ko Pateriki Pahero, te ingoa, mo taana
tuhinga ite ingoa, o tetahi tangata ko J.
Terewa, (J. Trevor) te ingoa ki runga i te
tiaki e £6, o te tiaki i tiiningia kite Titara
hotera ko te Rangatira o taua Hotera ko Ta-
are Kerehi (Charlie Cress) a, ka mauria mai
taua tangata ki mua ite Kai-whakawa i tenei
rangi.
Tetahi Tiainamana i haria mai ki mua
i te Kai-whakawa, ko Wiremu-a-tonga, tona
ingoa mo tona whanako, tekau nga pauna
tii, kotahi pauna te utu o ana tii, no te hapu
o Tingiwa, e ki ana a Tekitiwhi Niira, i ha-
ria mai e Tonga nga tii i te hapu o tona hakoro
kua mutu hoki te hokohoko o tona hakoro i
tera motu, katahi ka nukuhia te whakawa
mote Mane.
Tetahi tangata ko Hori Henare Tiakihana
tona ingoa i whainangia mo te £1, pauna,
mo runga i tona haurangi, e whitu hoki nga
ra ki roto i te whare herehere, mete ma.
ano hoki.
Kai te whakariterite nga. tangata o te
Hawera mo te taenga atu o te. Kawana ki
reira i.nga ra o Hepetema e haere mai nei.
NGA RONGO KORERO TAE MAI O
KORONOTAIKI (KLONDYKE).
NA TETAHI TANGATA I HOKI
MAI I REIRA I KORERO.
Dawson City, Toana, Taone
Kotahi te tangata ko Hori Komake, (George
Cormack) te ingoa, ki te whakaara, ake he
tino tangata ora, no te mea. ko te whaikaha
noatu ia ki te tuhi tiaki moni (Cheque), mo
nga moni kotahi miriona pauna, ko te Whare
o taua tangata he mea mahi penei me te Ka-
uta Maori, ko waho o topa Whare he kiri-
rakau, ko roto he mea pani haere ki te oneone
uku, te wini o tona Whare penei ano me te
Matapihi Whare Maori nei mahinga, e rua
putu te whanui me te roa, koia tenei te ahua
o tona Whare, o te maia nei, i tenei makariri
kua hori ake nei. tona mahi he noho i roto i
tona Whare mo nga haora pea kotahi e rua
ranei, i roto i nga po makariri ko tona kanara,
ara rama, he mea mahi ano naana, a e ki ana
hoki taua tangata, hei aha noaiho nga tino
kanara nei, era pea e -pau te kotahi pauna i te
tangohanga kanara mo te po kotahi, kai raro
i te puroa parupkru o tona Whare e tapuke.
ana, e ono tekau mano pauna te utu mo nga
koura kai te tanu, ko nga karapukepuke kai
waho tata atu o tona Whare, he koura katoa
nga kohatu, me nga kirikiri penei me te one-
pu nei, heoi ano te mahi mana ko te tatari
anake, ko te tangata nei, ko Komake, he kai-
haoika noaiho ia ma te Horomona, Kamupene .
i mua, inaianei kua ora rawa atu ia. A ko te- •
tahi tangata mahi koura ano, ko Paani Whini
(Barney Flinn) te ingoa, koia tetahi tangata
i wiini, te utu oana koura mehemea e kawea
ana e ia ki te Peeke (Bank) era e tae ki te
rua tekau marima mano pauna, otira i runga
i tona wehi kei raru ia i tona kereme te mau
e etahi tangata, na reira ka waiho tonu e ia
kia tanu ana o ana koura, i whaongia e ia
ki roto i nga tini karetiini nei, tanumia ai e
ia ki raro hoki i tona Whare. Anei ano te- .
tahi tangata i wiini i te koura, ko Kararena. .
Pere (Clarence Berry) te ingoa, i mua atu i
tona haerenga ki Koronotaiki, he kaimahi
noaiho ia, ko te utu mona kotahi pauna i te
wiki, e rua pea ona tau ki Koronotaiki, ka
hoki mai raua ko tona Wahine, no tenei Aku-
hata tonu kua hori ake nei, ka tae mai ki
Haanawharanetihiko (San Francisco) ka ka-
wea e ia o a raua kirikiri-one-pu he koura
katoa, ki te Peeke, ko te utu mo aua kirikiri,
e rua tekau mano pauna, a ki te mohio ake,
te utu mo te kereme kotahi a taua tangata, era
e riro mai i a ia te tekau mano paima i te tau,
i roto i te tau kotahi, era taua tangata e
ngaro ki roto i te moai. Kaati ki taku mohio
ake ko nga tangata katoa kua riro nei ki
reira era e riro mai ia ratau te toru miriona
pauna haere atu ki te wha miriona i tenei
Raumati. Ka ki hoki taua tangata he toko-
maha nga tangata i tutaki i au i taku haere-
nga mai i Toana, tekau marima mano pea,
e ahu atu ana ki lokana, na i tetahi pito o
Tikota Paahi (Chilcoot Pass) ka kautetia e
au nga teneti kaore i hoki iho i te rua rau,
he tangata tae hou katoa mai e ahu katoa
ana ki lokana, ka mahue ake i au tena wahi
ka haere ano au i taku ara, i au e haere ana
ka kite au i te hanga nei i te tangata e takoto
katoa ana kua mate mate katoa, nga hoiho e
pukai haere ana, i te taha tonu o te huanui,
a, tae noa ki te wahi i mutu mai ai te huka .
engari e tupono etahi tangata ki te haere ki
reira, kia tupato he nui te kohuru e mahia
ana ki taua Whenua, ko etahi tonu ka tahuri
mai ki etahi.
HE MEA TANGO MAI I ROTO I TE
KANATIPERE TAIMA o HURAE 27/7/98.
Kakariki Port Awanui Waiapu
Hurae 15 1898.
Ki Te Etita..
O "Te Puke Ki Hikurangi."
E nehe tenara koe te kanohi ora o nga
tangata, pena ia ko ena kua ngaro atu ra ki te
|
|
6 6 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI.
Po, o, tuakana ko koe hei tu i o ratou tunga
waewae i muri ia ratou e koro tena koe,
me to whanau e whaka-haere maina i au
mahi hei titiro mate kanohi hei whakarongo
mate taringa hei kai mate ngakau hei ora
mote Motu katoa, tena korua koto tama ko
Parakau me to koruana whare katoa mate
atawhai a te Ariki tatou katoa e tiaki.
I tuhi atu ai au kia koe, kia peka mai ho-
ki koe ki toku whare e tu nei i Kakariki
Waiapu, ki konei moe ai mote Tau, maku e
hoatu he kai mau e rite ana mote Tau kota-
hi, mau e whakaatu mai te nui o te kai e ora
ai koe i roto o te takurua a maku e tuka atu
a te wa e kite ai au i to mahinga, a, kia tae
mai koe, hei reira aa uta atu ai i aku nei
utanga ki runga i to tatou maunga, kia ka-
wea atu puta noa te Motu nei, na, e hoa e
Parakau, ki te tae atu te reta nei kia koe me
uta tonu ki runga ki "Te Puke Ki Hikura-
ngi," kia mohio atu ai au keite haere mai te
manu hiri tuarangi ki toku kainga, a, ka tu
au ki runga ki te taka kai mate manuhiri
hou ki toku Marae, kei kia au he tutua kite
riri kite ope hou, kaati ake aku kupu, ana koa
te iti ka taea pea te tahora e haere ana.
Na tohoa pononga i roto i te rongopai.
Na Urikore Te Rito.
Hurae 26 1898.
Tikapa o Waiapu Port Awanui.
Kia Te Etita o "Te Puke ki Hikurangi"
tena koe heoi nga kupu. E tukua atu ana
eau i naianei ko te whakaatu atu kia koe,
katahi ano ka kitea mai au e te Puke Nama
9. kati ko taku whakawhetai tenei kia koe
e taku taonga i te pito whakarunga o
Aotearoa, tena koe; kia rere tonu mai koe
kia au i te tau, maku e tuku atu te moni
mote tau.
Heoi ano mate Atua koe e tiaki e whakakaha
Amine.
Na to hoa i naianei.
Arapata Teraroa.
Kauangaroa Hurae 29 1898.
Haere atu ra e taku reta ki te Etita o "Te
Puke Ki Hikurangi," e hoa toua koe i raro i
te manawanui ki te whakahaere i to tatau
taonga, ara ite Pepa o "Te Puke Ki Hiku-
rangi," koia au ka inoi atu kia koe, kia tukua
mai e koe tetahi wahi o te Pepa na kia hau,
mehemea ka tahi putanga i te wiki tukua
tonutia mai tae noa kite Tau.
Kaati kia ora tonu koe i raro i te ma-
ru o to tatau Ariki o Ihu Karaiti.
Na te Wera Te Pahaki.
He kupu i mahue tukua mai ki Kauanga-
roa Hoteera.
Tikapa Hurae 3O 1898.
Ki te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi,"
tena koe, e inoi atu ana ahau kia "Te Puke
Ki Hikurangi," kia ngooki mai kia au kia
rongo ake ahau ki te haruru tanga mai ona
tapuae i te Marae o toku whare, hei pikau
mai i nga mea ngaro o te Ao kia au hei wha-
karongo ma oku taringa hei titiro ma oku
kanohi hei whakahari i toku ngakau heoi
e hoa maku e tuku atu nga moni 10/- hereni
ite mutunga o tenei Tau.
Heoi «no Na Riwai Huihui.
O Tikapa Waiapu.
Papawai, Akuhata 16 1898.
Kito Etita o "Te Puke Ki Hikurangi."
Tena koe, me ou hoa mahi i te reo mo
tatau, hei hari haere i nga rongo korero o te
ao ki nga mania, me nga kokorutanga o
Aotearoa me te Waipounamu, heoi te mihi.
He Inoi atu tenei naku ki a koe, kia tukua
mai e koe be Pepa moku, mo te ono marama,
a maku e tuku atu te moni.
Heoi ano.
Na Ngahuia Hokotoki.
Waihua, Akuhata 8 1898.
Ki fee Etita o "Te Puke Ki Hikurangi."
Tena koe, kia ora tonu mai i kona, me au
hoki i konei, heoi ano.
He tono atu tenei naku ki a koe kia tukua
mai e koe he Pepa moku mo te tau kotahi,
mo te moni e whakaatu nei koe 10/- herengi,
e whakaae ana au ki tenei moni mo te tau
kotahi, e whakamarama ana au i nga kupu o
taku tono, e ki ana te kupu whakatauki a
Tama. He ao te rangi, ka huhia he huru
huru te manu ka rere, waihoki ko tenei tono
kaore e haere atu i runga i tenei kupu wha-
a karite, engari ka tonoa atu e au i runga i te
, mana o tenei kupu, e ki a ana ko Hune te
marama ka hua nga kai a te Kereru, ko Aku-
> hata, kaa eke ki runga ki to Kohai, ka tupuhi
. te manu i tena taima. Mau e whiriwhiri
enei kupu aku, ki te pai, koina, ki te kino,
koina.
E hoa Etita, koia nei tonu taku tono ki te
Pepa kia tukua mai e koe ki au, ki te whaka-
ae koe, me tuku mai e koe, me penei te tuhi
mai.
Kia Tuhanarete.
Mahia.
Me tuku katoa mai e koe te nama o nga
Pepa kai te toe, tae noa mai ki tenei marama,
haere ake nei, tae noa ki tona mutunga mai.
Heoi nga korero i tenei taima ki a koe.
Na to pononga.
Na Tuhanarete.
Korero hui.
Kua hui katoa nga tangata kai te hui o te
Whare puni, he mea whakairo taua Whare,
nga marae, timata mai i Nukutaurua, ka
mutu ki Waikari, kanui enei korero.
Heoi ano.
Tuhanarete.
Te Horo Akuhata 2 1898.
Ki te Etita, o "Te Puke Ki Hikurangi,"
tena koe me nga mahi nui i tou aroaro e ka-
we haere nei i nga korero nunui o te Motu nei,
kinga kokorutanga o Nui Tireni o te Wai-
pounamu, a, he taonga nui & "Te Puke Ki
Hikurangi," mo nga korero o te Ao, katoa,
e rongo ai te iti, me te rahi, inga wa katoa,
E hoa e te Etita, o "Te Puke Ki Hikurangi,"
he tono taku kia tukua mai e koe tetahi Nu-
pepa kia au, mo te ono marama ka tukua
atu te 5/ hereni, pena tonu i te ono marama,
i muri iho, ki te pai ra koe ki te tuku mai,
ki te kore koe e pai ki te tuku mai i taua
Nupepa, pai noa atu.
Heoi ano Na Pineamine Tuhaka.
Taku Kainga Ko te Horo,
Poutapeta, Port, Awanui.
Ngatauewaru.
Akuhata 15/98.
Kia Purakau Maika, e ta tena ra koe me
te Komiti whakahaere o "Te Puke Ki Hiku-
rangi." E hoa e Purakau tukua atu ki te
"Puke Ki Hikurangi" te matenga o to koutou
Tipuna Papa, i te mea ko te whakamutunga
tenei o nga tino kaumatua o tenei Hapu o
Hamua, ko ona taina katoa kua riro atu i
mua i a ia ki te kainga tuturu.
Ko Hori Te Aoruru Tamaiwhakakiteatera-
ngi i mate ki Ngatauewaru, Mahitaone, Wai-
rarapa, i te 13 onga ra o Akuhata 1898, he
kaumatua ia ki roto ki te whakapono karai-
tiana, i te tau 1840 ka tae mai te whakapono
ki Wairarapa nei me te hokinga mai hoki o
nga tangata i Nukutaurua, tae mai ki te ra i
mate nei a ia, ka 58 ona tau me te u tonu
ki te whakapono e 49 ona tau i mua atu
o te taenga mai o te whakapono o Ihu Karaiti
ki tenei Motu, heoi no reira he nui ano hoki
te mihi iho me te koingo o toku ngakau, mo
te nui o to ratau kaha ki te whakaora, ki te
tiaki, ki te manaki ia tatau i roto i nga wa o
te pouri, me te kai o tetahi i tetahi kua mate
katoa ratau ko tatau kai te ora.
No reira ka tangihia e au tenei waiata mo-
na.
E to e te ra a rehu rehu ki te rua ringi
ringi a wai i te roimata aku kamo he mea
mahue a, au te hikoinga wae nou e taratoa
a whakangaro atu ana nga kurae koe e ki
whaiatu pora whakahau ai a au te tara ki
witi wai kai raro taku matua e aroha nei au.
Kaati iho tera atu te mutunga, heoi ra
tena koutou.
Harapaki Tamaiwhakakiteaterangi.
Purakau tena koutou katoa me o tatau
Aitua.
Runanga Tarawera.
Hurae 21/7/98.
Kite Etita o "Te Puke Ki Hikurangi,"
e pa tena koe, me tuku mai tetahi Nupepa,
o "Te Puke Ki Hikurangi," ki au heoi tena
Ehoa kite tukua mai e koe te Nupepa me
tuku mai ki Runanga Tarawera.
Heoi ano na to hoa aroha.
Na Tipine Humakarini.
E hoa kote utu ano tena kote 10/ hereni oto
Pauna £1, 0. 0.
KE PANUITANGA.
He panui ki nga Mema me nga Rangatira
Taane Wahine o te Kotahitanga, tenakoutou,
kia tae a tinana mai koutou ki (Waitangi),
ka tuhera te Paremata o te Kotahitanga, ara
te "Tiriti O Waitangi," a te 1S o Oketopa
1898, i te rua karaka o te awatea.
E hoa ma haere mai.
He mea tuku atu i raro i te mana o te-
Tumuaki.
Pene Taui.
Tenei kua rongo kua kite nga kanohi i te
Panui a Pene Taui Tumuaki o te Kotahita-
nga me te Hui ka tu ki Waitangi, a te 13
onga ra o Oketopa, na e hoa ma, e nga kai
hautu, Taane, Wahine, e tautoko ana to
koutou Puke i te tono a Pene Taui kia tae a
tinana atu koutou ki Waitangi a te 13 onga
ra o Oketopa, kia mamae ue ngakau ki te
whakarite i te tono a o tatau whanaunga,
heoi ano:— Kia ora a Pene Taui, menga kai-
tautoko i muri i a ia.
"Te Puke Ki Hikurangi."
PANUITANGA.
Papawai Akuhata 16 1898.
Na e hoa ma e te Hunga e kiia nei note
Hahi (Ringa-tu ) koutou.
Tena ra koutou, nga Taane, nga Wahine,
menga Tamariki, kia ora koutou katoa.
Na e hoa ma i te Hurae kua hori tata ake
nei, i tu kite Wairoa, ko Pikihuia Hokotoki
to Papawai i tae atu ki reira, a, i tu ia kite
whai kupu i reira, ko te Hanueri ka riro mai
i a ia ki Papawai nei Wairarapa, a tona tae-
nga mai kite kainga nei, ka korero ia ki ona
matua, kia Tamahau Mahupuku, me H. T.
Rangitakaiwaho, whakaaetia ana e aua
kaumatua, me te Iwi katoa, a ia koutou ka
kite iho nei ite Panui nei kei konei te
Hanueri, kia ma ma mai mo tenei take a
tatau kite Atua, kia whakawatia ai nga ra-
o tatau Tinana ki runga ki te Whenua, kia
tohungia ai hoki o tatau Wairua i te
Rangi.
Heoi ano nga kupu
Na to koutou pononga iti rawa nei i raro
i o koutou waewae.
Kingi H. T. Rangitakaiwaho.
Kai riiwhi o te Etita.
TAUIRA POTO.
ONGA TURE O TENEI PEPA.
(Ture 1.)
Ko te utu mo te Pepa, o "Te Puke Ki Hi-
kurangi." i te tau 10/- hereni, mo te ono
marama e 5/6, mo te toru marama e 3/- hereni.
(Ture 2.)
Ki te tono mai i te Nupepa, me penei te ahua,
o te Ingoa ki waho o te kawa.
Ki te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi."
Greytown Wairaraua.
(Ture 3.)
Ki te tuku moni mai koutou, ko te Tauira
ano tena i runga ake nei, hei nga moni oota
Poutapeta anake.
(Ture 4.)
E rua putanga o te Pepa i roto i te mara-
ma.
Nate Etita o "Te Puke Ki Hikurangi."
"Te Puke Ki Hikurangi.""
Hurae 25 1898,
E nga hoa aroha e tukua noatanga atu nei
to tatau Pepa a te P. K. H. kia koutou, he
mea atu tena, kua mutu te puta atu kia ko-
utou, engari ma koutou e tono mai kia haere
ata, a ka tonoa atu hoki kia haere atu kia
koutou, kaati ki te kore koutou e tono mai, e
pai ana, kai a koutou ano te tikanga.
Heoi ano.
E NGA HOA AROHA A NEI NGA PAO.
Mei matauria ana o hea
e Pu, ko te kore tatangi ki te
Pakete Etita.
Ko te kore heti-pepa hei
powhiriwhiri, kaati noa pea ko
te ringaringa Etita.
Purakau Maika, Etita.
He mea Ta e Te Karepe Te Kahu.