|
loading...|
|
Huia Tangata Kotahi 1893-1895: Volume 1, Number 23. 11 November 1893 |
|
|
1 1 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
NAMA 23. ' * HATAREI, NOHEMA 11, 1893.
PANUI,
Kia mahara nga hoa ki tenei kia tohu tohu
ki nga Pohi Mahita, mo a koutou Pepa. Kei
tukua noatia ki te He maha nga reta whaka
atu mote ngaro o nga Pepa, kua tae mai. He
nui te raru raru i pamai kia ahau mo tenei
ahua. Heoi taku he Pohi atu inga Pepa e
runga i te Rarangi ingoa. E takoto nei i toku
riunga. Nate Etita.
Kote utu mote pepa nei ite tau, kotahi
pauna, kite tuku mui te tangata i tana pauna,
ite Pohi, me Rehita, rawa, ku tuku mai; kote
tuhi me penei.
Kia Ihaia Hutana, Etita o Huia,
Hehitingi Nepia.
WHAKAMAHARA KINGA HOA
TUHI MAI.
Ki te tuhi reta mai nga hoa hei utunga ki tu
tatou manu, me tuhi ki te tahu kotahi anake o
te Pepa, kaua e tuhia kinga taha e rua o te
wharangi kotahi o te Pepa. He tikanga tenei
ahua monga kai whakanohonoho reta, he mea
taumaha kia ratou te pera.
PANUITANGA
Kupu whakamarama ki nga hoa ki te tuku
mom mai koutou, mote Pepa nei, me tuku mai
i nga moni ota o nga Poutapeta, kaua i nga
Pane Kuini, he mea ua ua te homai moni mo
nga Fane kuini i konei.
HUIA TANGATA KOTAHI
HATAREI NOHEMA, 11, 1893.
E RUA PUTANGA ITE MARAMA
HE roanga note whakamarama
o to tatou Manu, mo te
Take unu i nga mema ki waho, I
puta i te Nama 21 o te 14 o nga
ra o Oketopa, ara ko to tatou
tikanga e tohea nei kia Puta. £
penei ana te ahua i tenei wa, E
kore etau atu te mana ki te hunga
o waho kaore nei ano i Urumai
ki raro i te tikanga whakapumau
i raro i te kotahitanga, a E kore
hoki taua hunga e taea te whiu
ki raro inga tikanga i whaka-
otia i tenei wa. E te hunga whaka-
kotahi mote Pera, Ite mea kei te
tino marama kia tatou to ratou
huarahi, E whakaahuru ana i raro
inga, tikanga o te Ture, E mana
ana i tenei wa mo te-katoa o to
iwi maori, kaore ia he aha mo te
hunga kua uru ki raro i te tikanga
whakakotahi, Otira rae penei atu
ano ahau, ahakoa, E toitu ana te
maramatanga i roto i te iwi mo
tenei, ara, ko nga Ture e Pahi
ana i te whare Paremata nui o te
Koroni, ina Pooti te kotahitanga
ina kore ranei e Pooti, ka mana
tonu ki nga iwi maori o Aotearoa
mete Waipounamu, aha koa no
roto te mema, no waho ranei, ka
mana tonu.
E kore rawa e taea te whakata-
nuku atu ki raro i te iwi, aha koa
pai kino atu ranei i nga kino kua
matakitakina nei e te iti e te rahi
i raro ano i nga tikanga e whai
mana ana i tenei wa, Ite mea ra
kei te mana tonu te ture o te
whare, ki te hunga iti me te
hunga nunui, ki te tangata nga-
kau pai, mete tangata, whakaro
kino, No reira e kore hoki e taea
e te iwi te whakatete nga tikanga
i whakahaerea i raro i taua mana
ka whakapuaretia mo te tangata
ngakau pai, raua ko te tangata
whakaro kino, Na tenei ahua wha-
karo i marama ai kei te pupu
tonu ake i roto i te iwi, kotahi, te
tikanga whakakotahi me te tika-
nga whakatete, ka tino marama i
konei, E whawhai ana tetahi ki
tetahi, No reira te tupono ai ki
nga i mea hiahia ai te iwi. Otirae
te iwi E hara taku i te mea hei
whakararu i o koutou whakaro,
mo tenei mea, Engari hei ritenga
whakamarama kau, pera i te
Matapo, e haipai aua i tona Toko-
toko i mua i te aroaro, ma tona
tokotoko e rapu haere te watea
tanga o • nga mea whakararu i
mua i tona aroaro, ko reira ka
marama ai te hikoi mote haere,
No reira kamea te whakaro, kia
rite tetahi wahi o te whakaronui
o te Matapo i te -iwi, ki te ata rapu
marie, kei kawea e te Ponana, a
ka unuhia mai te ingoa whakatete
i te hunga o waho, hei tapiri mo
te ingoa Whakakotahitanga, E
ngari rapua marietia he tikanga
marama, E watea ai, nga huarahi,
E pono ai te mahi, E kore ai e tau
kia kiia he kotahitanga whakatete
ki nga tikanga o te Ture, Aha koa
kei roto te iwi i te mahanga ate
Ture, wetewete marie ana, me te
Aata titiro i te wahi ngawari o te
Paa, ka tahi ai ka whakaeke, kia
huri ai te Pa, He ahua ano to te
whakaeke tonu atu nate wahi kaha
o te Pa, ara he mea whakauaua,
a kote tangata e Putu i te tahua.
Kati me ahu tenei ki tetahi
wahi o te take kua hapainga nei,
e te iwi, ki runga, ara, (Toko wha
ano mema maori kei te whare
ahakoa to ratou kaha i reira, keite
wa o te Pooti ka hinga ratou. )
Ka tika hoki e nga hoa, he pono
kei te whiwhi katoa te iwi ki tenei
mohiotanga. Otira he pai ano
ki ahau kia nukunuku ake, o
tatou whakaro ki te wahi tairanga
whakatatare iho ai ki nga tapuae,
menga kokinga, e nunumi ai te
haere, mete mahi, ate hunga toko-
wha, Tera ranei kei te huarahi
kotahi ratou e haere ana, kei nga
ara rau ranei o Heretaunga e
|
|
2 2 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
Pepeha tia nei, koia kua kiia ra i
te whakamarama tuatahi mo
tenei take, I marara ratou i tona
ara i tona ara, mahue ake te
whakaro ki to ratou iwi, a ka
marama i konei he maumau noa
ta tatou whakapau i te katoa
' tanga o te kupu kinga o ratou i te
Pooti, Ina hoki he Pooti ano to
tetahi, he pooti ano to etahi, No
reira te kupu i te whakamarama
tuatahi i runga i te ahua o tatou
i tenei wa.
E marama ana kia Pooti tonu te
iwi, E ngari, kaua hei wareware
te whakaro ki te whakahaere i te
tikanga, e ngawari ai taua Take,
Mehemea ranei me hikaro i te
Kopura kua ono kia ra, ki roto i
te whare, Mehemea ranei me
whakahohoro te Haina o nga iwi ki
raro i te tikanga whakakotahi,
kia kotahi ai te whakaro, kia
mana ai te kupu me nga tikanga,
mehemea ranei me narunga atu i
tetahi huarahi whakatakoto ture,
ina kokiria atu e te mema ki te
whare i ranga ranei i tetahi hua-
rahi waingohia, i nga wa e takatu
ai te whare, ko tenei e te iwi
kia mahaki kia manawanui, ata
tirohia te wahi ngawari o te Pa
hei whakaekenga.
NO HERETAUNGA
Kua tae mai te Beta a Hira Pirika o
Waitangi Wharekauri he tono mai kia
rere atu te manu kia ia.
Kua tae mai te Reta a Neho Kopuka
he mea mai kei whakamutua te rere atu
o te manu ki a ia.
Kua tae mai te Beta a H. P. Te Whaea,
o Waipare, me te Pauna i roto i tukua
mai e ia mo te Pepa ma Hori Patene o
Uawa.
Kua tae mai te waea a Tipene Matua
i Patua mai i Porangahau, i te 30 o
Oketopa nei he whakata mai mo tetahi
tangata ko Hemi te Ingoa, kua ngaro i
reira, kua kotahi wiki e ngaro ana ka
Patua mai nei te waea, Engari kaore i
marama te take i ngaro ai taua tangata,
he Porangi pea, he Patiti ranei, he
kawenga ranei na te Tikakatanga o te
Raumati. E whakangao ana i nga Pua
rakau.
Kua tae a Tunuiarangi me Tamahau
me o raua boa ki te Wairoa, i te 17 onga
ra Oketopa, I haere tahi atu hoki a H.
Tomoana i to ratou haerenga, ko ta
ratou haere, he whakahaere Pooti I tae
mai te rongo kua patua atu he waea kia
haere mai a Wipere ki reira hei reira ka
tino korero ai nga mema ia ratou wha-
karo, otira i whai korero ano a Tamahau
i reira, ki nga tangata o te Wairoa, ko te
mea nui i tonoa i reira, kia riro tonu
ma Tunuiarangi e whakatu ona whakaro
ki nga kai Pooti, E ngari i runga i te
ahua o nga korero a nga tangata o reira
E ahua ana te kahanga ki runga kia
Wipere.
Kua tae mai hoki te rongo ki konei
kua tono a te Heuheu Tureiti, kia Pooti
tia aia hei mema mo te Paremata, nui o
te Koroni. E ngari e kiia ana kaore i pai
taua tono kia tu aia. mei whakahua tia i
roto i te Paremata e Ngati Tuwharetoa i
te Waipatu, penei kua whai taima, hei
whakaronga ma nga kai pooti, otira e ai
ki te korero mai o Taupo e hara ia te
Reuheu taua whakaro, Engari na tetahi
Rangatira o te Taihauauru i tono. E
ngari kaore pea i te Pono taua korero, I
na hoki kua Titohea te tangata i naia
nei i te hanga taka a te mema, he aha
ko" he Piwai ano te mahi o tenei taki-
wa.
I Tu te hui a Timi Kara ki Turanga,
ko tona nohoanga i tenei tau mote taha
Pakeha ka nui te whakapai o nga tangata
ki ana korero, ko te whakaaro o nga
tangata o reira, ka tu koia hei mema mo
ratou.
Ite Hui a Ta Hori Kerei i Panera
Akarana, ka mea ia ki ona kai whaka-
rongo, he wahine te nuinga, mehemea
ka whakaturia ano ia hei mema, tera ia
e turaki ite Kaunihera, ara i nga mema
Tane, ka whakatu mema wahine, i muri
ka tonoa kia tu ia mote Taone o Akarana
whakaae ana.
B rua tangata i mate ki roto ite Awa o
Mohakutaro, e ki ana tetahi Maori i kite
atu ano ia i aua tangata e rua e haere
ana mai i runga i o raua hoiho ka tae
kite awa, ka timata kite kau, kihai i roa
ka totohu tetahi o nga hoiho, ngaro tonu
atu, ka taka hoki tana hoa, ka mate tino
ki roto i te wai kote hoiho anake i whiti
ki tetahi taha ote Awa.
1 tetahi whare i wera ite ahi i Ranana
i putaputa katoa te nuinga o nga tangata
ki waho, e rua tamariki me to raua ko
ka i mahue, ki roto ite whare, ka kitea
atu e nga tangata tetahi o nga tamariki
e tangi ana mai ite wini o te whare, ka
piki tetahi tangata ma te Arawhata i
tenei takiwa kua kapi katoa te rumu ite
Ahi, kua kore hoki e kitea te tamaiti,
ka whatoro te tangata nei i tona ringa
ma roto ite wini, ka man ki te tamaiti,
ka mea kia kukume ake. Pahore tonu atu
te kiri kua tino kaha rawa te ahi, hoki
iho ana te tangata ki raro, e mau tonu
ana te kiri o te tamaiti i ona ringa ka
nui te tangi o nga tangata i reira.
I kororata Amerika, e toru tangata
Pahua i haere atu ki roto ite peeke moni,
Puhia ana nga tangata i roto mauria ana
nga moni, he mea rongo mai na tetahi
tangata e paku ana nga pu ka haere mai
me tana pu, e puta tonu ana nga pahua
ki waho puhia ana, e rua i mate, kotahi
i puta, ko nga peeke moni i mahue.
I Amerika i tenei marama ano ka
Pakaru tia e etahi tangata pahua te
Raina ote Rerewe, te haerenga mai o te
tereina ka kite te taraawa kua pakarutia
te Raina ka tu, ka oma atu hoki nga
pahua, ka puhia nga Tarewa mete kaari,
ka tangohia mai nga moni a nga tangata
o runga tereina ka oma, e rua, o aua
pahua kua mau kite herehere, kote nui
nga kei te kimi ano nga pirihi.
Kua wera ite ahi te whare Tiata nui o
Haina, he nui nga tangata i mate ki roto
ite ahi, e maharatia ana he mea tahu
nate tangata kite ahi.
E rua tereina i Nu laka Amerika i
tutuki mate ana e rua te kau tango ta e
rima te kau i taotu.
TE HUI
I
AWHERAKA
Oketopa 17th, 1893.
Teira Tiakitai: Ko tenei ra ko te ra
ano i kiia i Omahu, ko te ra i Waipawa,
he Tina tera na Tunuiarangi, I whaka-
taua e te Tiamana i reira me haere nga
mema i te motu nei ki te whakahaere i o
ratou Pooti, kati nate kupu i kiia ra i
Omahu kia tae mai a Tunuiarangi ma ka
noho ai ano te Hui, no reira tenei huinga
mai o tatou.
Tamahau: Tena koutou e nga tangata
o Heretaunga. Tenei matou te roau mai
nei i te kupu a era hapu o koutou, I
mua ko nga haere mai ki konei he tangi
mate, ko tenei Take he putake na nga
tangata kaa mate atu ki te Poo. ara te
Tiriti o Waitangi. 1 te tau 1868. ko te
Paremata tenei, ka timata te kitea o
tenei kupu, ka tu ko Tareha, te mema
ka noho noa mai tera pito o koutou, I
muri ko Karaitiana, 1 muri ko Henare.
katahi ano tera pito o koutou ka
awhina mai, I muri ko Wi Pere, i muri
ko Timi Kara, I tenei wa ka whakahaerea
te kotahitanga, ki roro o Heretaunga,
ka tu ki te Waipatu, I te tau 1893, Na
te kotahitanga i pooti nga mema, wha-
karitea ana tokotoru o Wairarapa kaore
i tautohe te Pooti, I te whakahaerenga i
te Waipatu, ka whakaaria a Tunuiarangi
hei mema ki te Paremata i Poneke,
naku mo runga i to tatou kotahitanga,
kia kotahi to tatou Pooti, kotahi tonu te
kupu e mea nei matou kia tukua mai te
Pooti ki tenei o koutou, ko te tono i te
mana mo tatou, Te rua ko te Haina ki
taku Kirimina, ko taku kaupapa tenei,
Me noho a H. Tomoana, ft Wipere, a
Taitoko, a H. Ropiha hei pou mo te
kotahitanga ka Parairetia e au taku
mema pena mete Hoiho, maku e wha-
kahau ka haere, E mohio ana ahau, he
kaha a Karaitiana, i te whare, he kaha ft
Henare, e ngari i puta tonu mai i reira
nga tikanga e haere nei. Mehemea, e
haere ana nga mema, nei mo nga Pitih-
ana, kati kaore tenei ahua i te kotahi-
tanga, ko taku mema kei waenga nui o
te Apitihana mete kawanatanga, ko te
mema e tuhi ana ki te kirimina no te
kotahitanga tena. Aha koa kua Pahitia e
te Tiamana i Waipawa kia whaka-
haerea nga Pooti, ka korero tonu au i
taku mahara, kaore an e mea kia tu
taku mema ki te korero, te take
naku tana tu he mahara naku kia
kawe au i taku whakaro ki te motu
nei, kua oti au kia tu he komiti i raro i
te mema, hei whiriwhiri i nga Pitihana,
mate komiti e whakae kia tuku te mema
i taua Pitihana, katahi te mema ka wha-
katakoto ki te kore te komiti e whakae,
ka whakahokia te Pitihana ki te tangata
rana, E kore taku mema e pokanoa kite
tango i te Pitihana ate tangata, he ingoa
kino ano i te runga i nga mema mo nga
Pitihana, kei te marama au ki taku
mema, ka tahi ano au ka tono mai ki to
tatou taonga kia tukua mai ki au, mo
tenei toru tau, maku e kawe ta tatou
kupu ki te whare, kaore aku kupu mo
nga mema o waho.
He men pai kia whakatika mai nga
kai whakahaere o nga mema ki te korero
i nga tikanga o tana mema o tana mema,
kaore au e pai kia korero nga mema,
|
|
3 3 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
kaua e waiho mai nga kaha o mua hei
take mo tenei Poti tanga. No te mea kei
te mohio tatou ki nga Ture, he pai ki au
kia korero tatou me kore e oti he kupu
pai i konei.
I te tau 1881-82, ka Pahi te Ture Reiti,
Na Timi Kara i turaki, I muri kote Ture
whenua maori o te tau 1886, Na Timi
ano i turaki, he kaha tenei ki au, korero
aku hia hia kia korero au kinga mema
Engari mate mema e korero mai ki au e
pai ana, ki te mea he patai ta te mema,
ta te kai whakahaere ranei me Patai, he
whakatu ranei i te tokomaha o nga kai
pooti mana, ka korero au i te tokomaha
o nga tangata kai raro i taku mema,
Mehemea ka puta ake te pai o nga kupu
ate kai whakahaere o te mema i o aku
kupu, ka mea atu au ko ina he mema mo
tatou ki te penei mai koutou, he Kiri-
mina ano ta koutou mo tana mema ka
mea atu ahau, naku ke tena take, ko ia
tenei taku Kirimina, ki te mahue e tahi
kupu ma koutou e whakauru, (Ka Panui-
tia, ) ko i nei taka kaupapa, ko te whakae-
tanga ate mema ki te iwi.
H. Tomoana: E whakapai ana ahau
kia te Teira, mo to karangatanga in
tatou ki konei, E tika ana he ra tenei i
kiia i Omahu Taku mahara kua mutu
tana ra, he ra ke ano tenei I hui nga
mema ki Waipawa i raua a kenei, mo te
taenga mai o nga tangata o Wairarapa
ki reira, Na Paora Ropiha ahau i tono
mai kia haere atu. kati mo korero e Tama-
hau e korero mainei, e penei una te ahua
o kupu, kokoe te kai whakakotahi a ko
koe ano te kai wahi, Ina hoki ki ana to
kupu, ki te werowero hia ka korero koe,
No reira e korero noa iho ana koe i o
korero, kua takoto noatu to Rati i runga
i te ihu o to poti, E penei ana note
kotahitanga koe. He aha koe i kore ai e
haina ki te kirihipi i to kupu i ki
ite rite te upoko o te kirihipi ki
tau, katahi koe ka haina i to ingoa kua
korero ano koe keia koe te Pooti o nga
iwi nei, kaore aku aha mo tena he pai
tonu tena, ko toku Pooti kaore i au, kua
Panuitia e au i Waipawa te pukapuka
here anga tangata i taku Pooti me o
ratou ingoa.
Mote Reiti e korero nei koe, kaore i te
tika to korero tanga i tena ture, E ngari
korerotia mai taku Pooti tanga ki taua
Ture, No te mea i hinga au i runga i te
Pooti ka hinga taku pooti ite whare, ka
mutu toku mana ka puta mai au
ki waho, ka mea atu au, kei te
whaimana te iwi ki te tuku Pitihana,
kaore koutou i tuku. E whai mana
tonu ana nga mema o muri i au ki te
whakahe, mo korero mai hoki e koe taku
Pooti tanga ki te Ture Rahui whenua
maori, ko i nei ano to ahua i tera Pooti
tanga o tatou, tutuana te huka o korua
waha ki te korero kaore tatou, kia rongo
mai koe kaore aku Kirimina moku, E
mohio una ahau ki taku haere he maori,
tunu au, me taku haere o mua mai taea
noatia tenei wa, E ngari korerotia mai
aku mahi he, kia wai ranei o te tangata,
ki etahi atu mea ranei i au e tuana hei
mema, Taku Pootitanga ranei ki te Ture
i mate ai tetahi tangata hapu ranei, kua
mahia e koe nga mahi katoa i naia nei,
te Haina haere i nga tangata i te whai-
toka o nga Paparakauta, me to Kirimina,
E hara e nei mahi i te kotahitanga.
Korerotia mai aku Maupu mo Ngaitahu,
me taku tukunga i te whenua o te
whanau ate Hapuku ki te kaitiaki o te
katoa, kua whakaturia nei e koe ki nga
iwi, hei whakakino mo taku ingoa, te
tono marie ai koe i te pooti mou i runga
i tona tikanga, No reira kaore au e
whakae ko koe hei koreromai a ko te
mema hei noho noaiho, No te mea hei
waho nei o te whare o korero kamutu, E
kore e uru ki roto, i nga Ruri o te Whare
E ngari ko taku whanaunga tonu e
tumai ki te whakatu i ana whakaro, No
te mea kei te rereke nga tikanga o te
whare kaore i te pena me o korero, kua
pau katoa to koutou matauranga i tenei
potitanga mema kua hori, kaore he wahi
i toe mai mau, ko au anake te kai
whakahe i o koutou matauranga i reira,
me taku kawe tonu i taku whakahe ki te
whare, kaore koe e tae ake ki reira hei
hoa moku.
Me mutu tenei korero au i konei, nate
Ture Ngawha i mate ai ate Arawa kei te
riri tonu au kia koe, he raweke nou, kei
te korero noa koe i te kotahitanga, kaore
ano koe i unu i to ingoa ki waho o te
mahi Ateha mete Haina ki te Kirihipi,
E kore e oti he kupu i runga i tenei
ahua o korero, he mau mau korero noa.
Mohi Atahikoia: E whakamihi ana au
kia te Teira mo te karangatanga ia tatou
ki konei, E whakapai ana au kinga
korero anga tangata o Wairarapa, mo
runga i to tatou ahua mai o mua, E tika
ana, he kotahi tatou i nga tikanga katoa,
Te Kingitanga i ahu atu i konei, te Hau-
hau tanga i ahu atu i konei, me te mema
kati ko ngapuhi i ahu mai ma Wairarapa
kaore i manakitia te taenga mai ki konei
katahi ano ka whakahokia atu, ka man-
akitia e koutou, He pai tonu tena kupu
ko nga kai whakahaere anake hei korero
he pai ano ki au kia korero nga mema,
kaore tahi aku Kirimina mo taku mema,
Te take no te Kotahitanga taku mema,
ko Tamahau e rua ona haina, he haina
haere i nga tangata mo te Pooti he haina
i te Kirimina, he mea hou rawa e nei i
runga i te tikanga Pooti, ko toku Pooti
kei te wa rano o te Pooti ku pooti ai, kati
tena.
I te Pootitanga o nga mema o Waira-
rapa mo te Paremata Maori, E 500 rau
tangata o reira i haina ki te Kirimina
turaki i te kawanatanga maori, No te
taenga mai ki te Waipatu, riro ana tetahi
hei minita tuana te tahi hei Pirimia
mahue noa iho tena pukapuka.
E mihi ana ahau mo nga kupu a
Tamahau e ahu nei ki te kotahitanga, E
ngari kaore i te ngoto mai ki roto i au e
tuhi o ana kupu, Te take kua tukua to
tatou tikanga ki nga tangata o
Wairarapa, a kei a ratou nga mahi nunui
mo te iwi, kaore ano i oti nga mahi o nga
pukapuka, pera i tera tau kotahi tona te
tangata nana i mahi, kaore he perehi i
reira, Tere tonu te puta 6 nga pukapuka
ki nga iwi, ko tenei kua mahue tenei
mahi nui ia ratou, kua haere kei te
whawhai kia tu hei mema. Kua kiia i
Waipawa, kia haere tonu nga pooti kati
kei te pai tonu to tatou huihuinga ki
konei.
Kua tae mai nga pukapuka o
Wairarapa ki au mo taku mema kua tae
mai kia Henare e tahi, E kii nei a Tama-
hau, kua kotahi te pooti o Wairarapa
ko tenei kei te pai nga korero.
Teira Tiakitai: Kua takoto nga take
anga mema ki o tatou aroaro, aha koa
korero atu koinei tonu nga kupu.
Mo te korero a Mohi, e korero mai nei
ko au te tauhou ki te Paremata no tenei
tunga ano au i uru atu ai, kati i korero
tia i reira te Pire ma te kotahitanga, I
mahara au he ruri tera note whare, ka
nui ki te ae kaoti ki reira, kati na raua
ano ko Mangakahia i whakae ki te Pooti
i tu ai te Pire, E mea ana au kia tumai
a Henare, mehemea kote Pire a Taiaroa
tana take, me Tunuiarangi hoki, mo taua
take ano.
Tamahau: Naku i kite te he o te
whakaupoko o te kirihipi ko te Apiti-
tanga i te whenua ki roto, ki te tirohia
nga Pukapuka haina o Ngapuhi o te
tuatahi kaore he kupu pera i roto, Na
taku motini, kia whakatikaia taua kiri-
hipi i pai ai, kati kia haina rano nga iwi
nei hei reira ka Haina ai ahau.
Tomoana: Kaore koe i pena i reira.
Tamahau: Monga Ateha, Na Henare
i tono kia mana nga Ateha ki te wha-
katau E ngari kote mea nui, ko nga Tono
kei te whare Rehita e pukai ana, I kite
ano au i te ingoa o Henare, i roto i nga
kahiti, E he ana te korero mo nga Awhe
kaihe, e korerotia nei e te tangata, I
pooti au kia Timi Karu, i tera Pootitanga,
kati he kaha ano to ona, I na hoki nana
i whakakore te Ture Reiti o te tau 1882,
me te Ture Whenua Maori a te Paranihi
o te tau 1886, I utu au i te Reiti o toku
whenua Papatupu.
Tomoana: Ka taea e au te kii he
Parau to korero, i utu koe i te Reiti
Papatupu, Engari te Reiti o nga Paro
Taone.
Tamahau: I utu tonu an, Tenei tetahi
I mate te Maori i te Ture Paramihi
Pooti, me te Ture moni o te tau 1883.
Tomoana: Kua kitea ranei e koe i
Pooti au mo enei Pire i te whare.
Tamahau: E mohio ana au kaore koe
i Pooti ki aua Pire, E ngari he korero
tonu naku, Kati ka patai ahau kia tumai
te Tangata, ki te whakatu i te Ture i
mate ai te iwi ia Timi.
Tomoana: Tenei nga Pire mau e titiro,
ka patai atu hoki ahau kia whakatu mai
koe, E hia Miriona, Eka i riro o te motu
nei, i nga tau e toru oku i te whare,
Menga Miriona, Eka timata mai i te tau
i mutu ai ahau, tae mai ki tenei tau.
Hiraka Terango: Tena koutou i haere
mai nei i runga inga tikanga mo tatou
kua haerea mai nei e koutou tenei marae
o tatou, kaore e roa aku kupu, ko taku
whakaaro hoki, manga mema tonu ratou
e korero, ki te oti ia ratou koia tena, te
mema, mehemea ka penei tonu ka tu mai
to waho kua riro te Pooti, penei mau
mau mahi noa tatou, kua whakaari noa
atu au i taku mema, mo tatou, I whaka-
ria e Pene Tuakau i te hui i Waipawa ko
Henare te Mema.
H. Mangakahia: E whakamihi ana
ahau ki te karangatanga ia tatou ki
konei, E penei ana te korero ate Teira ko
tenei huihuinga o tatou me whakatakoto
tonu te Kaupapa, Otira kaore e marama
ki au, koa koutou Pukapuka hei tika mo
to tatou Pooti, Engari ko nga take ano o
te kotahitanga.
I te tau 1886, ka korero au kia Tawhiao
i te huarahi mo tenei tikanga e taea ai, i
muri ka korero au kia te Pokiha, i te
huarahi o tenei tikanga, I te tau 1889 ka
korero au, kia Ngapuhi, ka whakahe kia,
e au a ratou tikanga whakahaere, ka
whakahaerea e au i runga i taku huarahi,
ko ia tera te haina i whakahaerea nei e
Ngapuhi.
Kati i runga i te Pire a Taiaroa ka
mohio au he turaki i to tatou tikanga,
No reira ka tohe au kia tukua ki au te
Pooti, mehemea ki te tu au kei te marama
au ki te kotahitanga o te timatanga mai
rano, ka 11 tau, e mahi ana a Ngapuhi i
tenei mea, kaore i taea e" ratou. Naku i
mea kia ratou kia kohia he moni kia 300
Pauna, I muri ka haere a Ngapuhi ki te
haina, kua korero au ko nga kirihipi kia
mahia i te tuatahi, ko tenei tonu taku
|
|
4 4 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
take i mea ai ahau kia tukua mai ki au
te Pooti, Mo te korero ate Teira mo nga
Ruri o te Whare, he maha nga rereke
tanga o nga ruri o te whare kaore i rite.
W. Paratene: Haeremai e nga tangata
o Wairarapa i runga i nga mahi porearea
nei, ki konei tatou korero ai, koinei tonu
tona mutunga o enei kupu e korerotia
nei e tatou, I nukuhia mai te hui i
Omahu, kati kote kupu a Ngati Hine-
manu, Ngati Upokoiri kua whakaaturia e
Hori Ropiha raua ko te Hiraka, mo
Henare te Pooti, kati E tika ana i kaha
tatou kia Timi Kara, nuku tera tangata i
whakatu, Mo nga Pire nei kua mohiotia
e nei, E ngari nga mea kei te haere mai,
Mehemea au i Waipawa, kua kii tonu au
mo Henare te Pooti, Aha koa he hoa riri
noku a Henare, kati i runga i te kotahi-
tanga kua whakahaerea nei, na reira an i
whakaro ai ko Henare he mema mo tatou
ki te whare, kati e whakatu ana ahau ko
Henare te tangata a Ngati Hinemanu,
Ngati Upokoiri, ngati whiti mete Roto-
kuihi katoa.
Tanguru Tuhua: E whakatu ana ahau
i taku whakaro, kia koutou, kei te aroha
au i runga i tenei ahua o koutou ara i te
kotahitanga, I tae mai nga tangata o
Wairarapa ki te Takapau koi nei ano
nga korero, kati ko te kupu o reira i
penei kei te ra ote Pooti te tikanga, te
rua kei nga mema tonu ma ratou e wha-
karo i te mea marama.
Puhara: Taku mahara keinga mema
tonu te kupu, kaore aku kupu mo nga
mea o mua, E ngari nga mea mo te
kotahitanga, aha koa pehea te roa o enei
korero, kaore e oti, kua haere tonu tenei
maate ra e whakaoti tenei take, me mutu
te korero mo te Pire a Taiaroa, kua
panga mai te Pire ki waho, E ngari
katahi ano ka kitea te kuare o te Pakeha
te kite he pai tera mo ratou, ka pahi
tonu i te Pire, ko tenei whakahaerea a
tatou tangata, E ngari whakarerea e tahi
tu o te kupu, kaua e kawea ki te marae o
era atu tangata, E ngari korerotia te
Pooti.
I mutu i konei te korero.
WAEA MAI.
O
NOA MOTU I WAHO ATU I
NUI TIRENI.
PARIHI, OKETOPA 26.
Kei konei nga manuao o Ruhia, ka
nui te manako o konei ki nga Apiha, E
tae ana kite kotahi rau mano pauna i
whakapaua ki te taonga aroha noa mo
ratou.
KEPE TAONE, OKETOPA 27.
Kei te haere tonu te Whawhai a
Matapere i Awhirika, kua uru he pakeha
e rima rau ki roto i tona taha kua wha-
kaatu hoki Rapene Kura te Kingi o te
taha kia Matapere, mehemea ka hui mai
ano he pakeha hei hoa mo ratou, ka
hoatu e ia 1 e whenua, Ite rua tekau ma
waru o nga ra o tenei marama ka puhia e
nga hoia ote taha kia Meiha Arama, e
rua tangata o te taha kia Rapene Kura,
ko aua tangata i mau herehere, oma ana
no konei ka puhia, ko aua tangata e
haere ana i runga ite tono a Kapene
Kura, kite mau korero kite taha Pakeha,
heoi kua-haere a Meiha Kerei ki Tati me
ana hoia e toru rau.
KEPE TAONE, OKETOPA.
Kua mau, herehere te taina o Kingi
Rapene kura, ki Tati.
MEREPONA, OKETOPA.
Kua mea etahi tangata o Merepone
Atareira kia haere ratou ki Awhirika hei
hoa whawhai mo nga pakeha kia Kingi
Rapene kura e ngari kaore nga kaiwha-
kahaere o nga hoia e whakaae.
MEREPONA, OKETOPA.
Kua tae mai te kupu a Tianara Taraka
o Awhirika, kaore ratou e mohio ite
haere a te hoa riri, me tona whakaatu
mai ano tera ratou e hiahia tangata hei
hoa mo ratou.
POIHAKENA, OKETOPA
I tetahi kune e haere mai ana kite
Taone ka puta tetahi hau nui. tahuri ana
e toru tangata i mate, kotahi tonu i ora
ko te Kapene.
RANANA, OKETOPA.
I puta tetahi whawhai noi i kope i
waenganui i nga tangata ote Uniana, me
nga tangata o Waho, ka nui te tangata i
mate kore rawa nga pirihimana, i kaha,
oma ana.
KEEPE TAONE, OKETOPA.
Kei Turi, a Matapere me ana hoia te
kau ma ono rau, ko etahi o ana hoia e
whitu rau kei ko atu o Turi e tiaki ana
i nga kau. kotahi te kau mano.
KEEPE TAONE OKETOPA.
E rua mano maori o konei kua rere hei
hoa mo te taha pakeha kua pakarutia
nga waea tare karawhe o konei.
AMERIKA, OKETOPA.
Kua kati te whare whakakite kite Nui
o konei, ko te nui o nga tangata i uru ki
roto mataki taki ai i roto ote ono marama
e tuwhera ana e rua te kau miriona.
WIKITORIA, OKETOPA.
Kua mau a Peratia kite herehere mo
te kohurutanga i tana tamaiti e wha nga
tau. kote ake i kahurutia ai he korenga
e mutu te tungi.
KAPE TAONE. NOEMA 2.
Kua whakaekea e te taha kia Matapere
te Pa o te taha kinga Pakeha, tutata ka
horo tana Pa, Engari i te kaha mai o
nga Purepo o roto i te Pa Putu tonu iho,
E rua mano e rima rau, 2500 i mate o te
tahi ki nga maori i taua whakaekenga.
WAEA
o
NUI TIRENI.
PONEKE, Oketopa.
E rua wahine i mate ki roto ite awa
kote Pura te ingoa, e whakawhiti ana raua
i runga paki te taenga ki waenganui ka
tahuri mate tonu atu.
PONEKE, OKETOPA.
Kua korero te Taute i konei ka nui te
whakapai o nga tangata ki aia, i muri
ka tonoa e nga wahine kia korero i roto
. ite Hui wahine ki te Whare Tiata.
AKARANA, NOEMA 1.
Ko nga mema kua whakaaria mo nga
puhi, ko Eparaima Kapa raua ko Apera-
hama Poata Tuhaere, ko Aperahama note
Hapa o Ngatiwhatua, o Kaipara, Orakei.
RETA TUKU MAI KITE
ETITA.
E kore e tau ki te Etita te he o nga
korero e tukua ana mai kia taia
ki te pepa nei.
ETITA o HUIA.
Whare Paremata Poneke,
Oketopa 4th, 1893.
E pa eto Etita Tena koe He nui taku
whakapai atu kia koe mo to mahi, K
rere nei te Huia, kia kaha ki te manu
ate Iwi, otira keite kaha kei te wari
haere te rongo, koinei te taonga nui
mate iwi maori, ko ta ratou Nuipepa.
otiia e kore pea ratou e rere nui mai ki
te hapai i ta ratou manu whakapaipai o
mua nei whakaoriori i te iwi. Tera ano
ahau e tuhi atu i e tuhi kupu ako ake
nei.
Na tohoa Pano
Na Ka. pene Mea.
Pukekawa, Mercer,
Oketopa 19th, 1893.
Ki te Etita o Huia. —E hoa tena koe
mau e tuku atu nga mea i kitea ake ai e
ahau i roto i tenei tau 1893, hei titiro
iho ma o taua hoa korero nupepa e noho
maina i Aotearoa me te Waipounamu,
Tenei tetahi mea whakamiharo me te
aroha tonu ki tera kaumatua Rangatira
ka korerotia utu nei e ahau kia koe, hei
hoatu mau ki ta taua manu hei hari atu
mana i tena aitua nui ka tahi nei ka
kitea, koiti tenei.
No te 22 inga ra o Hepetema ka mahue
nei ka haere. atu taua kaumatua (ara) ka
hoe atu i runga i tana waka i Rangiriri
ki Waikare moana, 'te Take i haere ai a
ia he kawe atu i tetahi pukapuka ki
tona hoa kau matua, ko te Himene te
ingoa e noho ana tera kaumatua i wai-
kare moana, ko taua Pukapuka na tetahi
Pakeha kai whakahaere ote kawanatanga.
He pukapuka atu kia te Rimene kia
haere mai ki te Paina, (Mercer) ki etahi
riwai hei oranga mo ratou, ko aua riwai
he mea aroha na nga Pakeha o Akarana,
ma te Hunga i mate i te Waipuke.
Katahi nei ka hoe atu taua kaumatua
nei i runga i tana waka ki Waikare-
moana Te ingoa o taua kaumatua ku
Tewi Panawaka, Te Ra Whakaari. He
kaumatua Rangatira tonu ia no tetehi
Hapu Rangatira e noho ana i roto o
Waikato, ko Ngati Hine te ingoa o toua
Hapu, ka hoe nei taua kaumatua nei,
Pai ana te cere o tona waka i tera moana
nui i Waikare, a tae atu ana i a ki tona
hoa kaumatua kia Te Rimene, hoatu ana
taua pukapuka ki tona hoa whakamihi
mai ana tera kaumatua ki tenei kau-
matua mo tona kuha ki te hoe atu i
tenei moana nui. Ka mea atu tenei
kaumatua. Na te pukapuka nei ru ahau
i haere mai ai e mohio aua hoki au ko te
pukapuka na, he mea riwai mai roa taua
kei te Paina e tu ana, kia haere ai taua
ki te tiki i a taua riwai hei oranga
ake mo taua i te patunga a te Waipuke,
ka meatu tetahi o nga kaumatua nei,
koia ha kei a koe. Otira he nui utu ngu
kupa whakamihi aua kaumatua kia raua
ka mea atu ano a te Rimene noho marie
ehoa taihoa e haere, whakaae ana a te
Rawhakaari ka hoki mai ki tana kainga
i Rangiriri, ka pa te hau he hauauru
kua matara ano te waka ote kaumatua
|
|
5 5 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
nei ki waho, pa ai taua, hau, ko taua
hauauru nui rawa atu tirohia atu na te
moana me he kareko tera ma tonu,
nawai i kitea e te kaumatua nei a uta, a,
ka ngaru noa atu ki waenganui o taua
moana. Heoi kua tino mohio te
kaumatua nei e kore aia e ora i tenei
tupuhi whakaharahara, katahi ka tahuri
ki te takatakai i tona Kaawa Horo, ki
tona tinana katoa ka kuhua tona koti nui
katahi ka patene teneria i tenei takiwa e
tata tonu mai una tona aituatanga,
mutu rawa tana hanga pai ia ia ka puta
mai tetehi ngaru nui hei whakamate ia
ia hurihia ana tona waka ngaro utu
una ki te moana me taua kaumatua tahi
ano ia ia ka ngaro atu ka puta ake anu
tetehi Wairua mahara i roto ia ia katahi
ka whai atu i tona waka, ka mau
ona ringa ki te taura o tonu waka katahi
ka herea e ia ki tona ringa he mahara
na tona ngakau marama mo tu a mute
rawa ake, e ai ana te waka hei kawe ia
ia ki uta, ki a kitea ai ia e ana tamariki
e tona iwi ranei, a i runga i te mahinga
a te hau raua kote ngaru, ka whakahemo
te manawa ora o te kaumatua nei. ka
heke atu tonu tinana ki te mate, otira ia
ia ka mate nei. kei te purutia ano tona
tinana e te waka hei hari atu ia ia ki
uta. Heoi ko taua tupuhi, kaore rawa i
whakaae kia haria te kaumatua nei e
tana waka ki uta. katahi nei ka piua
haeretia te kaumatua, nei raua ko tana
waka e te ngaru a ka motu mai te taura
i herena e ia ki tonu ringa ka haere utu
te waka, ka totohu iho ia ki te moana.
Otira ko te whakaaro nui ano o te
kaumatua nei ia iu ano e ora ana ko
tana waka tonu, hei kawe atu ia ia ki
uta kia kitea ai a iu, ia ia ka mahue nei
i tana waku, ko tana Wairua pupuru
tonu i tana mahara o tana uranga i mea
ra ma tana waka ano a ia e whakaatu.
A i te aonga ake i tetehi ra ka haere
atu tetehi wahine ki te kainga i hoe mai
ai taua kaumatua nei a te Ka whakaari i
haere atu hoki te wahine nei i te kainga
hui taenga mai rau te Rawhakaari, ka
pataia mui enga tangata o te kainga ra,
kua tae atu a Te Rawhakaari ? ka mea
atu te wahine nei, kaore ano i tae ake.
Heoi ka mohio katoa nga tangata kua
mate kua tahuri ki te moana
Katahi ka hui hui katoa nga tangata
ki te kimi i te tahatika o taua moana, a
ka kitea te waka e tau ana e iwa nga ra
i muri iho i te kiteatanga o te waka, ka
kitea te kaumatua nei i te wahi ano i tau
ai tana waka e takoto ana e mauana ano
te Pito o te taura o te waka i tona ringa-
ringa, na kona i mohiotia ai te ahua o
nga korero o tona matenga kua korero
tia ake nei.
E hoa ma he mea tino whakamiharo
rawa te matenga o tenei kaumatua a ko
nga Iwi katou o Hauraki me Waikato
kaore ano i rautu te haere ki nga tangi-
hanga mo taua rangatira kau matua.
Etita, He mea korero nui rawa na nga
Iwi o tenei kaumatua tena mea, kia
whakaaturia tena aitua ko te Waipuke o
Waikato to mua atu ko te kaumatua nei
to muri mai. Tena ra to hanga e te
Aitua o te whenua raua ko te Tangata.
Heoi ano
Na To Hoa e noho una i konei
M. C. Searancke.
Kaiapoi,
Hepetema 28th, 1893.
Ki te Etita o Huia Tangata Kotahi.
Tenei to kawenga, ka tukua atu hei
kawe atu mau, ki nga waahi katoa o Nui
Tireni, hei matakitaki iho ma ratou ko
te whakaotinga tenei o taku pukapuka
ritana ia au i tu nei, hei Upoko Runanga
mo te takiwa o kaiapoi, i te putanga mai
o taua ritaana aku ka kitea e taku
runanga oho ana o ratou mauri, ka puta
to ratou pauri moku, ka whiua ahau e
ratou, ki nga kupu taimaha, ka tu ma a
Hohepa Huria, ka mea tuhia atu e koe,
kia unuhia mai to pukapuka ritana ka
whakahokia e au, ko taku i tuhi ai kua
tuhia, katahi te rumanga ka mea, kaati,
me nuku atu, mo te tahi takiwa, ka
korero ai s no, kia tae ki te rua tekau
ma waru, o Hepetema, ka noho ai te
runanga, ka u hoki te kooti whakawa
whenua maori ki konei ki kaiapoi nei ka
hui mai hoki nga tangata o nga takiwa o
te Waipounamu, ki te whakawa i o ratou
take, he nui te taane te wahine ka hui
maua, ki roto i te whare runanga e kiia
ana te Ingoa ko Tu Ahuriri ka tu mai te
tumuaki, ki te whakamarama i te take
ma te runanga.
Ka whakatika te runanga ki te korero,
ka waiho marie, te take o te korero kia
takoto ana, ka korerotia ko te Parani
Hiti a te Runanga, kia korerotia, ana
nga moni, a te Runanga, ka ta mai ko
Paratene, Tamanuiarangi, ka mea ia, e
kore rawa ia e pai ki te tuku i tenei
korero, kia puta, kia whakaaturia rano
nga moni i mahia e te runanga, me nga
moni i pau ki te kore e whakaata tia mai
nga moni ka pakaru rawa i au tenei
whare, ka tu te Tiamana o te runanga
ki te whakanui rama i tana tukunga atu i
nga moni ki te kai Tiaki Moni a te
Runanga, kia Wepu Hopa. Ko te nui o
taua moni £12 10s, ka tu mai a Wepu
Hopa, (kai tiaki moni a te Runanga. E
pai ana tera ka whakaaturia, kia oti mai
te Parani Hiti te paahi, ka ta mai a
Tamati Eutahi Kirini, Hekeretari o te
Runanga, me homai he taima hei mahinga
i te parani hiti, ka tu a Paratene Tama-
nuiarangi ka tahi ka tatu toku wha-
kaaro ka tau ienei ki te 12 onga haora u
te Po.
Ka tu ko Hoa i Muake ka mea me tuku
te pooti kia haere, ku karangatia a Hape
Uru hei tuhi tuhi i nga pepa mo nga
poti o nga tangata e pootitia ana. ko wai
o ratou e tu, ka mutu, te tuhi, ka mea
nga tangata hei tuha haere i nga peepa
pooti hei titiro hoki inga pooti, ka tuha
ina nga pepa ki nga taane Ui nga wahine
katoa i rotu i te whare i tae nui nga tau
ki te 21 nuku atu. ka tikina nua pepa ka
kohia mai, ko Timoti Whiua raua ko
Hoani Mauka nga kai titiro i aua pepa,
ko Hopere Uru te kai tuhi i te nui o nga
tangata i pooti kia tangata i kowhiri tia
ai hei Upoko runanga.
Ano ka kitea te nui o nga pooti mo te
mea kotahi o ratou, ka whakanohonohoia
nga pooti ki runga kia ratou.
Nga pooti ia Tamati Eutahi Kirini 14
Nga pooti ia Paratene Teuki 21
Nga pooti ia Taituha Hape 39
Ka panuitia e te Tiamana i noho ai i
taua po, ki te runanga, ko Taituha
Hape itu hei Upoko Runanga mo
Kaiapoi.
Ku tahi ka aumere te Runanga nga
tiriana te whare i te Hurei i te Pakipaki i
te takahi o nga waewae, ki runga i te
puroa o te whare, nga tiriana te whenua
i te nui o to ratou koa e hoa ma he mea
whakaahuareka rawa, nga mahi penei,
ko au hoki te tangata i whakahawea ki
taua mahi a taku runanga i mea ahau,
kia whakaotia i runga i taku panui o te
1 o Mei, na taku runanga i mea kia
penetia kite ana ahau i te pai i taua po
na reira ngahoro ana nga makawe o toku
mahunga i te nui ake o te koa o toku
ngakau, ki nga ritenga a taku runanga i
puta ai te hari me te koa i nga tangata
me nga wahine i hui ki Kaiapoi i timata
mai te haere mai o nga tangata i
Moeraki Waitaki, Waihao, Temuka,
Taumutu, Wairewa, Akaroa, Potiriwhi
Rapaki, me Kaiapoi, ka tahi au ka tu
atu ki te mihi atu ki taku runanga me
nga tangata o Tawhiti ka taihi atu au
kia ratou katoa, tena koutou i runga i to
koutou kaha ki te awhina mai ia au, ka
nui toku koa atu kia koutou me toku
whakapai atu kia koutou kia ora tonu
koutou me au hoki.
Ki te Etita o Huia Tangata Kotahi
mau e tuku ki te pepa nga kupu i runga
akenei.
Heoi ano na to koutou hoa aroha pono
na
Wi Naihira Te Ihoka.
Te Aute Kareti,
Oketopa 10th, 1893.
Ki te Etita.
E hoa tena koe. —Tukuna atu enei kupu
hei whakaaroaro ma te tangata te heenga
te tikanga ranei kawhia ranei marama,
ka pahure ake i rongo ai ahau ki te kaha
o nga tangata o te Pakipaki ki te tono
kia whakakoretia te raihana o te whare
waipiro i te Pakipaki. He nui to ratou
kaha, a he nui hoki te mihi a toku
ngakau, mo to ratou whakaaro. Ahakoa
ra, pai noa a ratou korero ki te aroaro o
te kai whakawa, kihai rawa i whaka-
rongotia mai, ' Heoi' ano i te ringa e
tu ana, Otira na te waimarie hinga ana
taua Ana o nga kai pahua. I hari katoa
ranei nga tangata o te Pakipaki, i pouri
ranei etahi. Otira ko ahau nui atu taku
hari. A tenei he wawata na toku ngakau
mahinga katoa nga whare hoko waipiro
i Nui Tireni. Ia ahau ano e hari ana mo
te hinganga o tenei whare, ka rongo ahau
i haere te peene o te Pakipaki ki te wha-
kanui i te whakatuwheratanga o tetahi
paparakauta i Hehitingi, e rima maero
pea te mataratanga atu i te mea i
turakina e ratou, na reira ahau i
mea ai ehara i te mahi ngakau te
mahi a nga tangata o te Pakipaki.
He aha i whakahingaia ai e ratou tetahi
a whakatungia ai hoki tetahi. He
mahi ware rawa ki ahau te haere ki te
whakanui whakatuwheratanga whare
waipiro. Kahore rawa e tika kia uru
nga kaumatua ki tenei mahi. He tama-
riki ranei na ratou tenei mahi he kauae
hana tonu ranei. He pai mehemea na te
tamariki, kia whai whakatarunatanga ai.
koia nei tonu a te maori ana mahi.
Kihai rawa i takitaro te turakanga i
tetahi paparakauta. Haere ana te peene
ki te whakatangi: —" Pepepe, haramai,
haramai, anei, anei, te wai a Hatana, hei
whakamoroki i o koutou pakete, hei wha
whati i o koutou kaki, pepepe......... "
Aue tatau nei e hoa ma koa taua nei
mea whakaahuareka, ka meinga e te
pakeha, hei whakapoapoa i etahi ano o
koutou kia haere mai ki roto i te Ana a
Hatana. E tino rite aua tenei mea, ki
te kaka mokai e whakangenge ana
kia haere mai etahi ano o ratou ki
te mate. I rongo ahau e toru tonu
pauna te utu o te peene, i te haerenga.
E tonu tekau hereni! He mea whakama
ano tenei, E tino mohio ana ahau e kore
rawa tetahi peene pakeha, e whakaae kia
haere ki te whakanui i te whakatu-
|
|
6 6 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
whera tanga o te whare o te rewera, ko
ate Maori peene anake pea e haere mo
era mahi ware. Ka ki pono ahau,
mehemea ana. he tamaiti whai moni
ahau ka hoatu noa e ahau e tora pauna
ma te peene o te Pakipaki, kia kahore ai
ratou e porangi ki te haere ki te mahi i
nga mahi he. Hei nga mahi Rangatira
te mahi, kia ingoa nui ai. Kia pai te
whakahaere i te peene, meinga mo nga
mahi whai Kororia, kia penei te tangi.
I hanga hetia mai te pia
He moni ke te hiahia.
Heoi na '' Kohungahunga. " R. M.
4
Pukepoto,
Oketopa 12th, 1893.
He pukapuka tenei hei, hainatanga
manga Iwi, Maori i roto ite robe pooti
Mema i raro o Akarana, mo runga i tenei
take kua tuhia ki raro iho nei: —
1. Kia kaua nga Iwi i roto ite rohe pooti
mema i raro o Akarana e pooti mema
kite Paremata Nui o Nui Tireni e noho
mai nei i Poneke.
2. Kia waiho tenei tikanga, hei taonga
tururu ma enei Iwi i roto i tenei rohe
pooti mema i tenei tau tonu e haere
mai nei.
3. Kua ata marama tatou ki te kore
tikanga o tatou mema e haere nei, kite
Paremata, Nui o Nui Tireni, kore rawa
he ora, e puta mai ana ia ratou e rangi
kote mate anake mo tatou i to ratou
hokinga mai.
4. Kua waiho ano kote mana anake ote
Tiriti o Waitangi mete 71 o nga rara-
ngi mete kotahitanga o tatou o nga
Iwi Maori hei mahinga ma tatou, kite
whakahaere io tatou taonga ake me o
tatou whenua.
5. Kote tangata ka whakaaria ki Peoi-
hairangi hei mema mote Porowini o
Akarana tae noa ki muri whenua ka
whainatia taua tangata mote moni e
£200.
6. Ka haina nei matou nga Iwi Maori o
roto i tenei robe Pooti mema i raro o
Akarana, hei tohu ka whakaaetia pono
tia e matou nga take o roto o tenei
pukapuka ite 1st o nga rarani tae noa
ite rima o nga rarangi. (5), koia tenei
o matou ingoa.,
1. Timoti Puhipi me nga tangata 69 kua
tuhia o ratou ingoa ki tenei Puka-
puka.
Tereinga,
Hepetema 16th, 1893.
Kite Etita o Huia Tangata Kotahi.
Temanu whakahirahira a nga tangata
kua ngaro ata kite poo tenei ano ahau
kei roto ite tuanui o toku whare E
whakarongo ake ana ki tana tangi E
tangi nei huihui mai huihui mai E nga
morehu onga tangata o Aotearoa mete
Waipounamu whakarongo kite tangi a
Te Huia Puritia ana whakahaunga ko nga
mea hoki tenei mate tangata ka pai tona
tangi he tohu no mua katangi Tepipi-
wharauro a Herau mati ka tangi te
Horirerire E whakamohio ana kite
tangata kia tahuri ki te whiu Purapura
maana kite whenua, wai hoki ko te nuia
E tangi nei he tohu no te rangi marire
me ake nei paiheretia ki roto ite huinga
kotahitanga o nga motu E rua o
Aotearoa me Te Waipounamu. Heoi ko
ahau me toku iwi kua paiheretia ki roto
ite huinga kotahitanga o te iwi Maori i
roto ite Tiriti o Waitangi mete Rarangi
71 o te ture nui mo Niu Tireni.
Ehoa ete Etita tenei nga kanohi te
matakitaki Iho nei mete ngakau te
whakaaroaro nei i roto ite Hinengaro
mo nga Ture e whakaatu nei te Nama 17
o to tatou manu, na te Nama 18 i ata
wehewehe nga whakamaramatanga
katahi ka mohio iho te ngakau kuare he
mate tenei mo tatou mo te Iwi Maori
otira e ra e iti te whiu o tenei ture ki
etahi Iwi ko matou ko toku hapu era
enui te whiu e pa kia matau ko te take
he Iwi kuare he iwi pohehe ki nga
tikanga pakeha he nui nga whenua
Tiwhikete me nga whenua Papatipu me
nga whenua Porohita i roto i nga Ture
e whakaatu nei to tatou manu ka whiwhi
tenei aitua kia matou otira kia kaha
nga mema o te kotahitanga ki te whaka-
haere i nga mahi o to tatou Paremata
Maori kia kaha hoki nga Rangatira
Maori e noho huihui nei i Poneke ki-te
kawe ia tatou Pitihana ki te Paremata o
Te Koroni.
Kati hoki te whakatautaua ite mahi
he mahi ka tupono mai kite aroaro Tena
kia kaha kia maia kiu rite ai tera wha-
katauki ra Tekaha ite Toki te Pakari ite
hue, te uaua ite Pakake, kauti hoki te
tuku atu ma nga tokowha nei, he aha
te rawa epahure ia ratou kia tokomaha
topu ki te whawhai ki te taua, ka
taitu te hoa riri, he one tokoiti. Ko
te aha e Pahure waihoki kia kaha
tonu nga rangatira ki te whakahaere
inga Pitihana anga rangatira, i hui
nei kite Waipatu hei Pu manawa mo te-
nei hanga mo te kuare mo te Pani me te
Rawakore.
Heoi e te Etita mau e Panui atu ena
kupa ki nga marae e rere ai to tatou
manu hei titiro roanga kanohi hei wha-
kaaro mate ngakau, kia pai koe kite
tuku, Panuitia atu kite kore koe e
pai Rukea atu kite Puri kei whakakapi
noa iho ite wharangi o to tatou nupepa te
tahi kupu i kite au i roto ito tatou
nupepa e ki ana he taonga tenei mate
kuare mate tutua mate Pani mate Rawa-
kore koia i ohianoa ai tuku ngakau kite
tuku atu i ena kupu kia Panuitia atu e
koe Heoi nga kupu na Tohoa i roto ite
huinga kotahitanga ote iwi maori.
Ngaatihinehika Teingoa hapu ngati
* kahungunu te iwi te Wairoa te awa wha-
kapunake te maunga Tereinga o Reko
taku kainga.
W. M. Hoeata Pehimana.
Kia Ihaia Hutana.
Etita. —E hoa e inoi atu ana ahau kia
koe kia Tukua mai e koe te Nupepa kia
au mo te nei koata tau tae atu kite 1894.
Hei a Hanuere tekau o nga ra ka hoatu
ai ite Pauna e Rima hareni £1 5s kei rua
rua o whakaaro tukua mai me penei te
tuhi kia.
• W. M. Hoeata kei Tereinga,
Ruakituri.
Oroua Piriti,
. Hepetema 27th, 1893.
Wahi o Manawatu.
Kite Etita ote Huia Tangata Kotahi, E
hoa tena koa.
Kia ora tonu koe i raro ite atawhai a
to tatou Ariki a Ihu Karaiti Amene, E
hoa mau e tuku atu aku kupu ruarua nei
kinga huihuinga tangata kinga Hapu ki
nga Iwi e noho marara ana inga motu e
rua nei. I Aotearoa mete Waipounamu.
E hoa ma tena koutou tenei ka whakaatu
ahau kia koutou, kua whakatu a Tanenui-
arangi i tetahi komiti mo ratou, I runga
ake i tora inana, ko taua komiti hei
whakahaere mo nga raruraru e pa ana ki
o ratou takiwa me era atu takiwa. Heoi
kua tino pahingia taua komiti kua
whakatungia hoki nga tangata mo taua
komiti mete Iwi nui tonu konga ingoa
onga tangata ote Iwi R. Tune kua oti te
whiriwhiri hei komiti mo te Iwi B. Tane.
E nga runanga nui e rua.
1. Runanga Tane
2. Runanga Wahine
' Kote Tiamana, ko Hokinga Te Wheua
Konga Tiepi Tokorua ko Tutua Te Awe
ko Whitirea Te Panau
Ko nga mema mo taua komiti
ko Rapana Matai
ko Tamati Ropiha
ko Inia Te Rangi
ko Wiremu Te Ka
Kote Hekeretari ko Boa Rakena
Kote Karaka ko Rakiwhata Peeti
Kote Pirihimana ko Mani Auano
Na e hoa ma enga hapu enga hui hunga
tangata enga Iwi e noho marara una i
nga motu e rua nei. He whakaatu tenei
nuku kia koutou ko te mana o tenei
komiti e rite tonu ana ki to te Iwi o
Tanenuiarangi. E haru ite mema kei te
wehe tenei komiti ite kawanatanga ute
kotahitanga engari mehemea kite mana
mai te kawanatanga maori ote kotahi-
tanga katahi tenei komiti ka kuhua atu
ki roto.
Heoi ano
Nato koutou hoa
Tamati Ropiha.
Wiwi Patiki,
Oketapa 7th, 1893.
Ki te Etita o Huia Tangata Kotuhi.
Tukua atu aku kupu hei hari atu
mate Huia, hei titiro iho, manga hoa
inga motu e rua nei, ara koia tenei, ka
rangona te taua e haere maia na ka
hanga te Pa, ka kiia te tangata Tiaki hei
te tangata Manawanui hei mataara mote
pa, ka tu taua tangata ki runga ka koko.
i te pa, kia mataara tonu ai, ka whaka-
rongo te Taua, E tu tonu ana i te tunga
kotahi ka kii te taua, kei te moe te pa
nei kote whare anake ia ia e koko maira
kai te ara, tona Huakina, Na ka mate te pa
he tiaki kino i mate ai. Waihoki mete kai
Tiaki pakeha E kiia nei. he tiaki tana
mote katoa kaore e ngari he tiaki tana i
te whenua kia putu mai he moni mana o
nga Reti o nga hoko, No reira ka kii au
he tiaki kino tenei e kore te pa e ora.
He kupu ke tenei, No te 24 o Hepetema
ka taka tetahi tangata i te takiwa o
Wiwipatiki me Pukehou Teihana
Tokorua raua te takanga o te tahi whati
tonu atu te kaki mate rawa he Haurangi
i mate ui ko tona ingoa ko Purangi no
Waikato tenei tangata Tukua atu. kia
Huia kia kite ai ona whanaunga me nga
tangata Kairama me nga wahine kai
Rawa Te tahi o aua tangata ko te Au e
haere ara raua ki te Hauke.
Heoi Hemi Takiwa.
Kite Etita o Huia Tangata Kotahi,
! ngakau kotahi.
|
|
7 7 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
Tenei ka mihi atu matou mo to whai
korero ote pepa Nama 16, i tuhia mai ite
Hatarei, Akuhata 5th, 1893.
Ara moto tatou a Aka mote Tiriti o
Waitangi i runga i to whakamarama kia
rite te kaha o nga iwi o nga hapu onga
motu e rua o Aotearoa mete Waipounamu
kite puru i te kohao, Tera ka eke kite
tuawhenua. Hoi ra e manu, mau e hari
atu ki nga pito e wha ote motu nei.
He ture whakamana ite kotahitanga
onga hapu onga Iwi maori o Nui Tireni
me era atu motu e tata ana ki tenei.
Kia whai mana ai ratou ki te whaka-
haere i o ratou whenua me o ratou
mea katoa e pa mai ana kia ratou. I
raro ano ite mana ote pukapuka e huaina
una kote whakaputanga ote Rangatira-
tanga o Nui Tireni ote 28th onga ra o
Oketopa 1835, mete Tiriti o Waitangi ote
U onga ra o Pepuere 1840, mete mana
hoki kua homai i raro ite tekihana 71,
ote ture i whakaputaina nei e te Pare-
mata o Ingarangi, ite 30th onga ra o
Hune 1852, i huaina hei ture hei tuku
atu ite mana whakahaere ki nga Maori o
Nui Tireni ite Tekihana 71.
A note mea ka tika kia whakahoho-
rongia te whakarite i nga mahi roe nga
ritenga Maori a nga Maori o Nui Tireni i
tenei wa hei kawana ano ia ratou mo a
ratou mea ake. me nga mea e oho ake
ana i waenganui ia ratou, erangi ia kaua
e rere ke atu i nga mea hei painga mote
tangata a me wehe ke atu etahi takiwa e
mana ai aua mahi me aua ritenga, ka
tika noatu mate Kuini ma etahi reta
tapu kia tukua mai i raro ite hiri nui ote
Kingitanga huihui u Ingarangi i tena
wa i tena wa, kite whakarite tikanga mo
aua ritenga kua kiia ake nei, ahakoa rere
ke atu aua mahi me aua ritenga Maori
i nga ture o Ingarangi i tetahi ritenga
ture mahi ranei e mau ana ki Niu Tireni
ki etahi atu wahi ranei o Niu Tireni,
ahakoa pehea te ahua.
Na ka meingatia hei ture ete Runanga
nui o Niu Tireni e noho huihui ara i
roto ite kotahitanga o Aotearoa.
1. Kote Ingoa poto o tenei ture he
pire whakaora Iwi Maori i hanga ite
17 o Hune ite tau o to tatou Ariki
1893.
2. Ko matou ko nga tangata ote
Tiwhikete o Atangaroa No. 1, ka
huihui mai net ki Oripoioharetawa
ka whakarite ka whakaae 1 ia mahia
tenei whenua i runga ite ahu
whenua.
3. Huka rahurahu, parau whenua tope
ngahere, mahi pamu whakatupu kau,
hipi me etahi atu hei oranga mo
ratou i runga ite whakahaere ate
komiti o. e kotahitanga.
4. Ka tika nga tangata kahore nei i
uru ki tenei whenua kia uru kite
mahi kamupene kia pera to ratou
tika mete hunga i roto ite Tiwhikete
Tirohia te rarangi kei a karatiaa 3,
27, 28, 29.
5. Ahakoa pehea te ahua ute tangata
kite hiahia mai ia kia uru ki tenei
mahi, e pai ana.
6. Ko tenei mahi ko nga tane kite
mahi tope ngahere ko nga wahine kite
mahi oranga mo nga tane, ka whai hea
ano nga wahine i runga i ta ratou mahi
rite tuhi to ratou hea ki to nga tane.
7. Kite mate te tangata ka whaka-
whitia ki tana tamaiti tona hea, kite
kahore he tamaiti ka tika ki tona wha-
naunga.
8. Ko nga tangata kahore nei i tata ki
tenei whenua, a kua meinga nei i tika
ki tenei whenua, a kaua ratou e whai
mana kite whakarereke i nga korero e
mau i ranga ake nei kite hoko i o ratou
hea kite tangata kite pehea ranei, engari
mate komiti e whakaputa tona hea.
9. Mate komiti e tirotiro te tika, te
kaha o tenei ture.
10. E iwa tekau ma waru tau e mana
ai tenei ture.
11. Ku matou ka tuhi nei i o matou
ingoa e whakaae ana ki nga kupu i runga
ake nei: •—
Kingi Harikira.
Ngai Tupango
Ngapuhi Whangaroa.
Hemi Tupe Hongi Hikia
Timoti Puhipu, Pukepoto Ahipara
Rutene Te Wa Wikitoria Kaitaia
Karena Hohepa Kiwa, Parapara Rori.
Kua tono mai tetahi tamaiti wahine
ko Marara te ingoa kia tukua he Pepa
ki tona Matua kia Hori Kanaterangi
keite Horo Waiapu, ma tona ringa tonu
e homai te Pauna mo te Pepa i te tau.
He tikanga pai rawa tenei na tenei
kotiro, mo tona matua, He mea pai
tenei manga Tamariki, kei nga whenua e
haere ana ara he utu Pepa ma o ratou
whanaunga, matua hoki hei whakapainga
whakamiharo nui, kio ratou matua. E
noho maira i waimahuru. —Nate Etita.
Kua nui haere te whawhai a Matapere
ki te taha Pakeha, a tena e taia ki te
Pepa nei nga korero katoa o taua wha-
whai, i te mea kei te kaha haere tonu.
Kinga hoa tuhi mai he moni kaa
tukua mai hei uta mate Nupepa i te
tau—
£ B d
Hori Patene........ 100
W Paratene........ 100
P. KEMARA,
E Whakaatu ana ki nga tangata o
NEPIA ME HEHITINGI,
me ona hoa Maori, kua tae katoa mai nga kaha
boa ki tona whare.
KO ANA KAHU
He Koti Wuuru, me era mea katoa e pirangi
ana te tangata. Kei aia hoki nga ahua,
mahinga kahu hou, pai hoki, o Ingarani.
Me haere mai koutou, me homai he ota kia
mahia he kahu pai mo koutou ko nga Utu
TARAU •• •• 15s Herengi
HUTU •• •• £2100
HUTU Mete Tarau i waho
haere atu ite • • £3 15 O
Kaua e kore te haere mai ki au, kei au te whare iti
te utu, koianei Anake te whare e hoatu ana erua Tarau
mehemea ka homai koutoheuota kia mahia he kahu mo
koutou, ko ahau te riwhi o J. B. TOROTANA i te taha
ote MAHONIKI HOTERA NAPIA.
Ka nui te whakapai o nga tangata ki taku mahi
kahu, Ina hoki ka whakaaturia nei tetahi ete
whakapai tetahi tamata moku.
Ka WWW tau e mahi ana P. KEMARA ki au
kaore ano i kitea te ahau te he i aia kaore ano hoki
he tangata i mea mai kei te kino tana mahi kahu,
engari e whakapai tonu ta ratou i aia
J, H. TOROANA.
B whakaatu ana hoki ahau ki oku hoa maori ka tae
mai ahau ki te Toa ite taha ote HOTERA o MARONI
i nga Turei me nga Paraire ite waru ite ata o nga
haora tae noa kite rima. Haeremai homai to koutou
Ota ki te tangata tino mohio kite mahi kahu.
PANUI.
PAIHIKARA MO TE HOKO
TE UTU £13 10S.
E hoa ma he Paihikara hoa tonu tenei me haere mai
koutou me te moni £13 10s kariro atu te koe tenei
Hoiho pai, kei au te Paihikara kei a
. L. PARAHIWETI [Braithwaite],
TARI O WIREMU ME RAWHENA,
ROIA HEHITINGI.
PANUI.
W. HAIMONA., tangata ote whare mahi •
Kaata, Wakena, i Hehitingi, kei au e takoto
ana te tini, paki me era mea e pirangitia ana
e te tangata, mehemea ka pakaru o koutou
paki, haeremai homai kia mahia, ina ano hoki
nga Wakena Wuru, kei to koutou hoa kei a
W. HAIMONA, HEHITINGI.
PANUI.
TARIANA.
Ka haere tenei hoiho inga takiwa o Hehitingi
Karaiwa, Papakura, Tarateera, me Miini i tenei
tunga Tariana.
Te Tariana mau mai o Tawahi a Poni Tanatii
(Bonny Dundee, ) i mua ake nei e mohiotia ana
ko, Rangiwhata ( Monksford) ko tenei Tariana
ko Poni Tanatii na Paraiti o Korowei (Pride of
Galway) ko tona whaea ko Hetapere (Heather
Bell) na Rore Paorawhata (Lord Paulworth)
Matene Kotarani (Scotland) a he mea mau mai
na J. Riiti o Oamaru, ko te utu mote uha
kotahi e £4, e rua uha nui atu ranei, me
whakarite te utu Kurumu, 2s 6d me utu ite 1 o
nga ra o Hanuere 1894.
HONE EWANA,
Hehitingi.
PANUI.
TARIANA.
E hou ma whakamata te mau ia koutou uha
ki nga Tariana Pakeha, engari kawea mai tenei
Tariana kia puta he hoiko kaha te mahi mo
koutou, ko tenei Tariana he tamaiti na te
Tariana ote Makarini, ko tona papa ko
koparanga kirihi KO tona koka he tama-
iti na Riri tione Tariana a Henare Rata,
kei wareware koutou ki to koutou hoa
ko nga tangata e hiahia ana me mau
mai e ratou wha, kite kore me tuhi puka-
puka mai maku e tiki atu, kote utu mote
wha ki nga maori e rua pauna te kau hereni
£2 10s, ki nga pakeha e £ toru pauna £3.
Na to koutou hoa
NA TE WHATU RENATA,
PATATANGA
|
|
8 8 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
PANUITANGA.
Kinga Iwi katoa ote i wi Maori. E noho
maira i Aoteaaroa mete Waipounamu.
Kua oti ite Komiti o Huia Tangata
Kotahi Nupepa te whaka tuturu nga take
o man i raro iho nei.
1. Ko tenei Nupepa, he Nupepa. Maori
i raro ite kotahitanga o te Tiriti o
Waitangi. E tu ke ana tenei Nupepa i
nga mana Kawanatanga Pakeha, mo era
atu tangata e hua ina nei he Pakeha.
2. E taia ana nga korero o nga hui ina
tukua mai. Menga rongo korero, menga
whanautanga tamariki, marenatanga,
menga tangata mate, mera atu korero e
tika ana.
3. E kore e taia e tenei, Perehi nga
korero whaka kino ingoa mote tahi
tangata. He mea tino kino hoki tena
kinga Perehi katoa ite ao.
4. lie whakaaro nga iwi onga motu
nei ki te oranga mo tenei Nupepa. Ara
kia rite te whakaro kite ngaki oranga
kia whai kaha ai nga kaimahi o tenei
Nupepa.
5. Ko tenei Nupepa e timata atu ana
inaianei No reira ka whakarohia ki tenei
e rua patanga ite marama ki te tangata
e tono ana, kia tukua ata te Nupepa kia
• ia.
6. Ko te utu mo tenei Nupepa, ite tau,
Kotahi Pauna. Ka tukua tonutia ki te
tangata e taku mai ana ite Paana mote
Nupepa ite tau. Ko tenei moni he moni
iti rawa ara te paana kotahi inga moni e
ruke-a noa tia ana e te tangata ite tau
kotahi.
7. Kia kaha nga Rangatira nga hapu
ia wahi ia wahi o Aotearoa mete Wai-
pounamu ki te awhina i to tatou Nupepa.
Hei Reo hei taringa mo tatou hei whaka-
ata hoki kia tatou inga mahi o to tatou
kotahitanga.
8. Kia marama te tuhi mai ate tangata
i tona ingoa mete ingoa ote kainga
mete Poutapeta hei takanga atu ite
Nupepa.
9. Me taiki te tangata i tana Nupepa.
Kana e rukea noatia ko to tatou kuare
hoki tenei ki a tatou Nupepa ka mutu te
korero ka riro ata i tetahi tangata ngaro
atu. \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_.
PANUI.
REREWE WHARE KAI,
HEHITINGI.
Kai, i nga haora katoa, He Hapa, Tio Ke
Ika, Tikaokao, kei konei, katoa nga kai, e
pirangitia ana, Haere mai ki tokoutou, hoa
kia.
HONE TEERA.,
Rangatira o tenei whare.
J. MAKITEI.
NONA TE WHARE
ite taha o
PAAMA TAKUTA;
i rawahi mai ote
REREWE TEIHANA.
E whakaae tuturu ana ahau kei toku
whare nga taonga iti te utu, kei au hoki
te whare mahi kahu wahine, Tamariki.
HAEREMAI HAEREMAI
Ki au ki te whare iti te utu
NA
J. MAKITEI.
HEHITINGI.
PANUI.
Monga kahu me era me atu iti te utu haere
ki te whare O'RAIRE. i te taha o te Tari
Nupepa'
Maori, Hehiting.
PANUI.
HEHITINGI TOA.
Te whare ite ake te utu mo nga mea katoa.
W. C. MATIHANA.
AE. AE. AE.
KEI KONEI NGA
Huka iti te utu ' Kei a
Ti iti te utu PITI ME ONA.
Kopi iti te utu. ' hoa Ton
Kanara iti te utu moni takoto i te taha o
Tiamu iti te utu te
Raihi iti te utu WHARE O
Karani iti te utu. PARAI HA
Paramu iti te utu e hoko nei i a ratou mea
Tini Riihi iti utu. katou mo te moni iti
Haere. mai kia tere ka kite koutou i te iti o te
utu o nga meae hokona ana i konei.
PANUITANGA.
Whare rongoa i muri ake o te Teihana
o te Reriwe.
Ko Hohepa Paana, he Takuta, kua
whakapuare tetahi wharo Rongoa ki
Hehitingi nei. Ko ona tau o mahi ana
ki Turanga 14. Nui atu tona whakapai-
tia i reira. Hei toha mo tona pai. kei a
ia nga kupu whakapai a nga tangata
mona. Ka kore koe e ora i etahi atu
tangata, kana hei poari, me haere mai
ki te tarai i a Paama, a tera koe e ora.
Te piwa ta ngau puku, niho tunga, me
era atu mate ka ora i ana rongoa.
Kaore ho rongoa pena i etahi ata takuta.
Nga mate wahine katoa e ora ana i a ia.
Ko nga mea e pangia ana e te mate mo
Haere kia ia a ka ora ratou.
KI NGA TANGATA O HERETAUNGA.
HE
KANUITANGA TENEI KIA
Hoho ai koutou kua whakatuherata e
au takuwhare Puta e tata ana kite
whare Tiata Hekitingi. Me haere ma
koutou kia au kite tangata nona te whare
iti ake te utu i Haki Pei.
NA HONE TATARANA.
PANUI KI NGA MAORI.
HAERAMAI, HAEREMAI,
Katoa koutou tangoha. He Tera he
Pararie mo koutou me a koutou Tamariki,
Wahine. Hanihi mo okoutou Paki ia •
TEOTI RANA., HEITINGI,
Whare ite te utu i Haki Pei rawahi
mai i te
HOTERA O KARATANA.
PANUI KII NGA MAORI.
AREKA TUARI.
E hoa ma kei au te Whare iti te atu
haere mahi homai ta koutou. Ota kia
mahia o kahu pai mo koutou, kei au
nga mea katoa e piritianga ana e te
tangata, ko toku whare kei rawahi mai
o to
HOTERA O KARATANA. HEHITINGI.
PANUI.
TE AIRA HIKO MOTE MATE RUMATIKI.
Ara ko te Rogoa o mutu wawe ai te
mamae onga mate katoa.
He rangoa tenei e emutu wawe, hohere
ai nga namae o Te Rumatiki mate pera
ano te ahua Mate Hukiki ara Matare-
kereke, Tuituki Takoki. Te ataunga
ranei a te katipo a te aha atu ranei. Ara
mo nga mamae ka pa ki te tuara ki whea
ranei o te tangata. Ho whakamohiotanga
tenei mo te whakamaeinga o tenei
Rongoa. Ukura tenei aira me te miri
kauaranei e miria ka te ahua o te tangata
mate te tangata mate te tikanga
Whare Tumaki Na Peteriki me Co
Tikahou Amarika Kai a ratou anake kei
Poneki
2s 6d mo te patara Hei pani anake mo
Waho o te tinana
Ko to ratou Eihana ko
W. J. TAEAMANA, HEHITINGI.
PANUI
KOREROTIA TENEI.
Mehemea ka kino te haere o te wati
mauria mai kia A. MAKAKINITERA e mahi
nei i te whare i te taha o te Tari o te
Huia, Nupepa Maori i rawahi mai o te
rerewe teihana ka toru nei te kau tau e
mahi ana i tenei mahi Wati Meke, mahi
Riingi Poroti rae ora atu mahi ko nga
mea e mahia ana e kore e kore te pai, he '
iti noa hoki te utu, kera A. Makakinitera
nga Wati, karaka pounamu pai me era
tini mea atu. Mohiti kanohi, pura aha
atu ko nga karaihe tona e pai ana mo
nga konohi he iti rawa te uta nga mea
katoa haere mai Haeremai tirohia koutou
ta whare o
A. MAKAINITERA..
I te taha o te Tari o
TE HUIA, NUPEPA MAORI,
REREWA TIRITI.
HAMUERA HEMI,
E hoa ma kua hokona e au te mahi.
Hu meka a kaata i te taha o te Tari
Nupepa Maori. Haeremai Haeremai ina-
ianei ki to koutou hoa kia Hamuera
Hemi Tango Huai Ranui toku mohio kia
koutou".
PANUI
NO WHITAKA.
Me ona hoa te toa pai ki te tango pukapuka
Nupepa tuhituhi. Pene koriana me
era mea atu.
HEHITINGI, HAKII PEI NUI TITENI
He mea Perehi e TEOTI me IANGA a he
mea panui e IHAIA HUTANA me TIMOTI WHIA.
i raro i te Komiti o te kotahitanga.
HATAREI HEPETEMA 20, 1893.