|
loading...|
|
Te Waka Maori o Ahuriri 1863-1871: Volume 6, Number 5. 30 September 1869 |
pp
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
TE
O AHURIRI.
"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "
No. 5. 1 NEPIA, TAITEI, HEPETEMA 30, 1869. [VOL. VI.
HE kupu nui tenei na matou ki a
koutou nga rangatira me nga tangata
o te taha Kawanatanga; me te taha
Hau Hau ano hoki, ara ko nga iwi
kua rere a porangi i te motu nei.
Ta te tamariki tana hanga he tutu
ki te matua, ta te matua he whiu i
te tamariki mo tona he kia mahue,
kia haere ano i runga i te ara o te
tika o te ora. Na, ko te ahua tenei
o te Kawanatanga i nga takiwa kua
hori atu nei; otira na tenei Kawana-
tanga marire ano te tino whakaaro
pera—te Kawanatanga i a te Maka-
rini ma. Ehara i te mahi pai ki a
ratou te whakamate tangata. Kowai
hoki e pai ana ki tenei hanga ki te
whakamoumou tangata ? Kaore
pea—ma koutou ano e mohio noa
ake. Ko tena hanga ko te tangata
ko te mahi rangatira rawa tena a te
Atua nui o te Rangi. I hangaia
kia rite ki tona ahua ake ano. Ko
nga mea ora katoa o te ao i hangaia
i te tuatahi e te Atua, muri rawa iho
ko te tangata hei whakaotinga mo
tana mahi hei rangatira hoki mo nga
mea katoa kua oti e ia te hanga i te
tuatahi. Ko te ahua o te tangata,
te tinana me te whakaaro, i whaka-
rerea ketia i to etahi atu mea ora
katoa o te ao i puta mai i te ringa o
te Atua—a kiia ana he mea tapu te
tangata. Whakarongo ienei ki nga
korero a Mohi i a Kenehi; —" Na,
ka mea te Atua, Kia hunga tatou i
te tangata kia rite ki a tatou, ki to
tatou ahua ano hoki; a kia waiho
ratou hei rangatira mo nga ika o te
moana, mo te manu hoki o te rangi,
mo nga kararehe hoki, mo te whenua
katoa hoki, mo nga mea ngokingoki
katoa ano hoki e ngokingoki aua i
runga i te whenua Na, ka hanga e
te Atua te tangata, he mea rite ki a
ia, i hanga ia e ia kia rite ki te Atua;
i hanga raua hei tane hei wahine.
Na ka manaakitia raua e te Atua,
a ka mea te Atua ki a raua; —Kia
hua, kia tini, kia kapi hoki te whe-
nua i a korua, kia mate hoki ona
taru i a korua; a hei rangatira ano
korua mo te ika o te moana, mo te
manu hoki o te rangi, mo nga mea
ora katoa hoki e ngokingoki ana i
runga i te whenua. "
Koia ano tenei kua kiia nei e te
Atua hei rangatira te tangata, a e
pera ana hoki nga whakaaro o te
Kawanatanga; e whai ana i runga i
te tikanga kua oti te whakatakoto e
te Atua o nga iwi katoa o te ao; e
tirohia ana e te Kawanatanga te ta-
ngata he taonga nui, he tamaiti puhi
rawa nana, (ahakoa pakeha, maori
ranei, kotahi ano te rite). Otira ka
tahuri te tamaiti, (ara nga tangata
me nga iwi o te motu), ka tahuri ki
te tutu ki te kino ka whiua ano;
engari e whiua ana i runga i te pouri
i te aroha—e whiua ana mo te ora,
kaore mo te mate. Te mea i puta
ai enei kupu a matou he rongo
korero na matou tera etahi koroke i
roto i a koutou e ki ana ko nga ta-
ngata katoa i uru ki nga riringa ki
O O O
te Kawanatanga a te wa e mau ai
ka kawea ki tetahi moutere o te
moana noho ai. Na, he parau tenei;
he korero whakaoho i a koutou.
Ehara i te hoa no koutou ena ta-
ngata nana tena tu korero; he mea
whakahau tena na ratou kia mau
tonu nga iwi ki te kino ki te tutu i
runga i te ngakau owhiti—a, tona
mutunga iho he tino mate. E hoa
ma kia rongo marire mai koutou ko
te whakaaro o te Kawanatanga he
whakaaro aroha ki nga tangata me
nga iwi e porangi noa ana i tenei
takiwa. Kia rongo mai hoki kou-
tou nga Hau Hau, ki te pai koutou
kia hoki mai ki te pai, penei i ta-
whiti ano koutou e haere mai ana
kua tuwhera nga ringa o te Kawa-
natanga ki te awhi i a koutou; ka
murua o koutou hara, ka arohaina
koutou. Engari kia pono to koutou
ripenetatanga, kia pono to koutou
hokinga mai ki te pai, kaua e nuku-
|
|
2 2 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
rau koi nui he mate mo koutou. Ta
te Kawanatanga e hiahia ana ko
nga kino o te motu kia mutu, kia
noho tahi ai nga pakeha me nga
maori i runga i nga ritenga aroha o
mua. Engari ki te tohe etahi iwi
ki te kino, e pai ana—nana ano,
ehara i te Kawanatanga. Otira
tena ano nga tangata tino kohuru
kai roto i te Hau Mau. Ko nga
mea ena ekore e murua ona hara—
ko te Kooti nei hoki tetahi. Ki te
mau ora ena tu tangata tena e ata
whakawakia mariretia, ka kitea ra-
watia o ratou he katahi ka whiua—
ko te nuinga o nga tangata ka wha-
kaorangia ka whakatangatatia ano
no te mea ehara ratou i te upoko o
te kino. Ko enei kupu a matou
ehara i te mea whakaaro noa ake na te
ngakau; engari na te Kawanatanga
ake ano. Kua kite hoki matou i te-
nei takiwa tetahi Panuitanga na te
Kawanatanga i tuku mai ki nga
pakeha maori katoa o te motu; he
ki mai kia whakaatu ratou ki o ra-
tou hoa maori i nga wahi katoa te
parau o aua korero; kia ki atu ki
nga maori he tikanga aroha anake
te tikanga o te Kawanatanga. Koia
ano tenei e whakaatu nei matou—a,
koi noho koutou ka whakarongo ki
aua tu korero whakakiki. He koa-
nga tena no te Kawanatanga ki te
whakamutua te kino ka tahuri mai
nga tangata ki te pai. He tohe noa
te mahi e tohe nei nga iwi ki te
kino, ekore ano e riro i a ratou te
mutunga. Engari kia hohoro te
rere mai ki raro ki nga parirau o te
matua noho ai—ko te wahi ora ia.
HE WHARANGI TUWHERA MA NGA
HOA TUHl MAI.
Nepia, Hepetema 20, 1869.
KI A TE KAI TUHI o TE WAKA MAORI.
E hoa, be panuitanga tenei kia rongo
mai nga boa aroha e noho mai nei i nga
wahi o tenei motu. Mo nga mahi ia o te
timatanga i pa ai te kino ki a Ngatiporou.
Tona putanga mai e noho ana tenei iwi i
runga i te Whakapono, kaore i noho i runga
i te Kawanatanga. Heoi, he karonga patu
ake na te tangata katahi ka meinga hei
Kawanatanga. I puta ai hei Kawanatanga
he putanga whakaaro mai no te Atua ki a
te Makarini. I pono noa ake tona putanga
ake i roto o te kore kupu ki a ia mo tetahi
pu hei tuara mo Ngatiporou. Tera ano
nga tangata i tonoa hei tiki pu ki te Ka-
wanatanga i Akarana, ko te Wikiriwhi
Matehe me te Hotene Porourangi—ki hai i
homai. He oho mauri tonu no te Makarini
he rongonga ake kei te tukinotia a te Mo-
kena Kohere e Rongowhakaata; katahi ka
haere ake raua ko te Pihopa ka tae ki Tu-
ranga, ka mauria ake a te Mokena ka tu ki
Tuparoa. Ka patai a Ngatiporou;
" Kaore he pu o to kaipuke ?" Ka ki
tera; —" He pu ano. " Ka homai e ia e
ono nga pu kotahi kaho kariri—ka ora ake
te ngakau o tenei hanga o te tangata.
Otira ki hai i rato nga tangata i reira. No
muri i a ia ka whakatika ki te riri; he
ruarua ngapu, ki hai i rite ki a te Hau Hau
pu—ehara he meremere anake nga rakau i
nui, he tokotoko, he taiaha, he tewhatewha.
Ehara, hinga ana te Kawanatanga ki Ma-
ngaone; e ono i mate rawa, e toru taotu ora
anake—kaore o te Hau Hau. I muri iho
ko Tikitiki; ka mate ano te Kawanatanga,
hinga ake tokoiwa mute rawa, no te Hau
Hau tokotoru mate rawa. 'No te whawhai
ki te Hatepe tokowha no te Hau Hau mate
rawa, no te Kawanatanga kotuhi. Ka
whakaekea ano e te Hau Hau a Tikapa, a
te Horo hoki i te ra kotahi—hinga ake o te
Hau Hau toko rima mate rawa. Auinara-
waake ka whakaekea a Pakairomiromi,
hinga ake no te Hau Hau e rua te kau ma
waru—mate rawa. No te riri ki Tokomaru
tokowha mate rawa o te Hau Hau, no te
Kawanatanga kotahi. No te riri ki Tahu-
tahupo te kau ma tahi i mate rawa; no te
parekura ki Pakura tokorima i mate rawa,
na te Hau Hau anake enei—no te Kawana-
tanga kotahi, i mate ki Tahutahupo. No
te whawhai ki Pukemaire to kau marima o
te Hau Hau i mate rawa; no te Kawana-
tanga tokorua i mate rawa. No te wha-
whai ki te Mawhai tokoiwa mate rawa, ko-
tahi o te Kawanatanga. No te riri ki Tu-
ranga te kau i mate rawa, hui ki nga
pakeha mo nga maori. No te riri ki Wai-
kare e 50 Hau Hau i mato rawa, no te
Kawanatanga te 12. N" te riri ki te Ka-
retu e 50 Hau Hau mate rawa, no te Ka-
wanatanga i hinga tokoiwa, ranei tokohia
ranei, kei a Tareha te ritenga. Tena
iana tirohia iho te tokomahatanga o nga
tangata Kawana i mate i roto i tenei wha-
whai. Na no te riri ki Ngatapa 130 o te
Hau Hau i mate rawa, no te Kawanatanga
te 14 i mate rawa. Heoi nga mea i mate
o te Kawanatanga — ko te matenga i
Mohaka, ekore tena e meatia. Mehemea
he ngutu ngangahu i te awatea, ka tika—•
tena he kohuru ekore e pai kia korerotia.
Tirohia iho nga mahi a te whakatauki; e
ki ana; — " Auaka hei hangarau ki te
Tawa Mapua. " Te tikanga o te Tawa
Mapua ka hua ona hua he tini, ka ngahoro
ana ki raro ka kapi katoa te whenua.
Tenei ano hoki tetahi o aua whakatauki;
—" He tangi to te tamariki, he whakama
to te pakeke. "
Apopo ano koutou e nga hoa aroha te
kite ai e tangi ana nga tamariki tutu o te-
nei motu. Ka mutu nga kupu ki a koutou
e nga hoa.
Na MEIHA RAPATA WAHAWAHA.
raua ko HOTENE POROURANGI.
[Koi mahara a Meiha Rapata raua ko
|
|
3 3 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
Hotene kai te kore matou nga pakeha e
titiro atu ki ta raua mahi. Tenei ano te
titiro atu, te whakapai atu, ki a raua me
etahi atu o nga rangatira o Ngatiporou me
to ratou iwi katoa. He nui te whakapai a
nga pakeha ki to ratou matauranga ki te
huanui tika i haere ai ratou i nga takiwa
kua hori ki te patu i te kino, ki te hapai i
te pai, ki te whakamana hoki i te Whaka-
pono o te Karaiti i te motu nei kia tika ai
tatou te noho i runga i te marietanga raua
ko te whakawatanga. He iwi rangatira
tena tu iwi e whakatika ana ki te pehi i te
kino. Mate rawa atu etahi o koutou, i
mate i runga i te pai, i mate i runga i nga
ritenga o te Whakapono. ]
HE RETA NA NGATIPOROU.
Patea, Akuhata 1, 1869.
KI A TE MAKARINI, WA MINITA.
E taku hoa tenara ko koe. Tena taku
reta, mau e tuku atu ki te " Waka Maori"
o Po Neke o Ahuriri kia rongo mai ai oku
boa i Waiapu, i te motu katoa. Taku
tangihanga mo Ngatiporou i mahue iho nei
i a Ngatiporou i hoki atu na ki Waiapu.
No te 28 o nga ra i eke utu ai a Ngatiporou
ki te tima. Tangi ana au i roto i au mo
matou; ka waiata atu au ki a Ihowa Atua
o nga mano—uku tirohanga ki te mania o
Patea ano rehurehu kau ana. I haere
ahau, matou ko te iwi, i te raorao o Whiti-
kau—tau ana te mauiui ki o matou wae-
woe, a tangi ana te ngongoro. Hei aha ma
te iwi kua kiia nei e te Kanara he raiona i
waenganui i te whenua ke i te aroaro o te
Kawanatanga, i te aroaro o Ihowa Atua o
nga mano o Iharaira ? Tapahia ana e
matou nga ururua o Patea, i riro mai: mo
hoki nga Hau Hau i o matou ringaringa
mo ratou i whakakake ki te kupu a te
Atua. Whakarongo e te iwi i te Rawhiti,
koi pepeha mai koutou i te Rawhiti mo te
kore toa o matou kei tawhiti ra- kei to
tatou Atua te whakaaro. Ko Ihowa to
tatou Atua, mana tatou e tiaki i o tatou
hoa riri katoa. I tangi, atu matou ki te
Atua, tera ia e aroha mai ki a tatou mo ma-
tou e titiro atu nei ki o matou hoa riri i te
takiwa o Taranaki. Ko tenei e Ngati-
porou takoto. Waiata atu ki to tatou
Atua, mana tatou e tiaki; kaua e wehi,
kaua e pawera te ngakau, kia manawanui.
Ko te toa mo tatou kei te manawanui kei
te karanga atu hoki ki to tatou Atua—
mana tatou e awhina i o tatou hoa riri.
Kua noho nei tatou i runga i te manaaki o
te Kawanatanga, kua kitea hoki e ia to
koutou kaha, kua taumaha nei to koutou
pauna i runga i Patea. Whiti kau ana te
ra ki roto o Patea, o Waihi, o Manawapo,
o Matangarara, ka ngaro te Hau Hau i
tona whenua. Te take i whiua ai ratou
mo to ratou whakatoi ki te hahi o Iharaira
Ngatiporou. E whiua ana hoki e matou te
Hau Hau o Patea nei. E riro ana i te
hunga marohirohi hapai patu katoa o Nga-
tiporou. Takoto ana matou i te aroaro o
te Kawanatanga i runga i ana mahi katoa;
e mahia ana hoki e matou nga mahi o to
matou hohatanga i nga ra katoa. Mehe-
mea ka karanga atu tatou ki te Atua tera
te Atua e tahuri mai ki a tatou i o tatou
haerenga katoatanga. Ko Ihowa hei piri-
nga mo tatou, ko ia hei homai i te kaha ko
ia hei awhina mo tatou i te putanga mai o
tatou hoa riri ki a tatou. Heoi ano—ta-
koto e te iwi. Ma te Atua tatou e tiaki,
mana tatou e manaaki ake tonu i te aroaro
o tatou boa riri. Tenakoutou e te iwi i
Waiapu. Inoi atu koutou mo matou kia
tiakina matou e to tatou Atua.
Na HORI MATAMUA.
Hei kona ra, kia ora tahi tatou i to tatou
Atua. Na to koutou hoa aroha.
KAPENE PENIAMINE TUHARA.
Na NGATIPOROU PATEA.
HE KUPU PORO PORO AKE NA TE
MAKARINI KI NGA TANGATA O
HERETAUNGA.
Ki nga rangatira me nga tangata katoa o
Heretaunga, puta noa ki ona rohe katoa.
E hoa ma tena koutou. He mihi atu
tenei naku ki a koutou, no te mea kua
mahue i au te mahi Huperitenete, kua whiti
mai nei ki runga ki tenei mahi o tatou ki te
whakahaere ritenga o te Kawanatanga o
Niu Tireni.
E whitu nga tau o taku mahi i Nepia, i
mahi tahi ai tatou ki te whakahaere i nga
ritenga o kona, ki te hapai i te tika, ki te
pehi i te he, a kua nui o koutou whakahoa
ki au i nga takiwa katoa.
Ahakoa pouri, kino, kua tahuri tahi
tatou, kua mahia e tatou, a kua whiti te ra.
No reira hoki au ka mihi atu nui ki a
koutou, ta te mea kua kotahi anake to tatou
whakaaro i nga taima katoa, nga pakeha me
nga Maori o Heretaunga, a kore ana aua he
e pa mai ki a tatou.
E whakahoki ana au i aku mahara ki
runga ki nga tau kua pahemo ake nei—
marama kau te titiro. Otira kotahi te wahi
pouri, ko o tatou hoa kua ngaro atu ra i te
pakanga; e tangi ana a roto i a au ki nga
toa kua riro atu i te kainga. Otira he
mate pai te mate a te toa, e male ana i te
tika.
Hei kona ra e aku hoa aroha, e kore e
mutu taku mahara ki a koutou.
Na te MAKARINI.
Poneke, Hepetema 21, 1869.
[Ka tika rapea te mahara o te Makarini.
Ka tika tana tangi ki ona hoa kua piri ki a
ia i roto i nga tau maha kua hori. Otira
ahakoa te mahue ai a Heretaunga i a te
Makarini i te mea kua tu ke ia i te wahi
teitei hei titiro ki a tatou hei tirohanga hoki
ki nga iwi katoa o te motu—te wahi teitei
te wahi tuwhenua hei whatorotanga mo
tona ringa ki te tangata, te iwi ranei, e
mate ana ki ro paruparu kia kumea ake ki
te wahi ora.
|
|
4 4 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
TE KOOTI WHAKAWA WHENUA
MAORI.
HE te 9 o nga ra o Nowema e takoto ake
nei ka tu te Kooti Whakawa Whenua Maori
ki Nepia. Ko nga ingoa enei o nga kainga
e whakawakia ana me nga tangata kua
tuhia ki raro iho nei.
Ko Tareha Moananui te tangata, ko Whare
O Maraenui te kainga.
Ko Te Waka Kawatini raua ko te Moana-
nui Rionihia nga tangata, ko Tawhiangiangi
te kainga.
Paurini te Whiti, Te Retu, Taupa, me
etahi atu nga tangata; ko Turamoe te
kainga.
Paora Torotoro, Waka Kawatini. Tamihana
Pekepeka, me Tareha nga tangata; tu Roto-
pounamu te kiinga.
Kua taia nga rohe o enei whenua ki roto ki
te " Kahiti. "
Ko nga whenua enei ki raro nei ki hai i
oti i tera whakawakanga Ko nga robe kei
te "Kahiti" o tera Panuitanga.
Pererika Harawini me etahi atu nga
tangata, ko Raumanga No. 2 te kainga.
Renata Kawepo me etahi atu—te kainga,
Taumatawhiwhi.
Renata Kawepo, Paora Kaiwhata, Pera, me
etahi atu; te kainga Otukurara.
Renata Pukututu, —te kainga ko Kohine-
pare.
Tareha te tangata, te kainga ko Tutae o-
Mahu.
Paraone Hakihaki, —te kainga ko Ngapuha
o Raukawa.
Hana te Hera me etahi atu, te kainga ko
Tuhirangi,
Ko nga mapi o enei whenua kui te Tari
Kuri whenua i Nepia.
Ko nga piihi whenua enei o nga tangata
kua mate, ka whakawakia i Nepia i taua
takiwa ano.
Te Teira Koata me Ahipene nga tangata;
te tangata kua matu ko Tomo Wharekura;
ko Tutu o te Kaha te whenua.
Ko Ahipene, ko Teka, ko te Wairakau nga
tangata; te tangata kua mate ko Waretawai;
ko Ngaruetepo te kainga.
Ko Pahira Hoehoe te tangata; te tangata
kua mate ko Te Otimi Ngahuka; ko Kahu-
tara No. 2 te kainga.
Tiaki Mita te tangata; te mea kua mate
ko Ema Moemoe; ko kahutara No. 1 te
kainga.
Horomona te Puketapu te tangata e ora
ana; ko te Koko te mea kua mate; ko te
Wharau te kainga.
Pene te Uruhe te tangata e ora ana; ko
Piko te tangata mate; ko Kahumoko te
kainga.
Harata Matiko te tangata e ora ana;
Tomo Wharekura te tangata kua mate; ko
Tukemokihi te kainga.
Ko tetahi whenua tenei e whakawakia i
taua takiwa ano, ara te 9 o nga ra o No-
wema.
Ko Pakaututu e tata ana ki Nepia. Nga
tangata e mea ana na ratou ko Tareha, ko
Paora Torotoro, ko Paora Hapi, me etahi
atu.
Tenei ano nga whenua a nga tangata kei
Waipawa hei tera nupepa (ka tata te puta)
ka panuitia ai,
Heoi, ko nga tangata kaore ano kia ruritia
a ratou whenua kia hohoro te whakarite i
tetahi pakeha hei mahi kia rokohanga ai te
nohoanga o te Kooti, no te mea ka kore e oti
te ruri ekore hoki e oti te whakawa—a,
kowai ka mohio ki te takiwa e hoki mai ai
te Kai Whakawa.
HE PANUITANGA
Mo etahi piihi whenua kia Wahia.
Tari o te Kooti Whakawa Whenua Maori.
Akarana, Hepetema 1, 1869.
HE Panuitanga tenei kia mohiotia ai; ko a
te nohoanga o tenei Kooti ki Waipawa i
te Takiwa o Ahuriri i te Porowini o
Hawke's Bay, i te 17 o nga ra o Nowema,
1869, te whakarongona ai te tono a Inia
Wangataua o tana takiwa ano, kia wahia
te whenua e mau nei i roto i te Karauna
Karaata o te * * * * o nga ra o
tuhia i whakaputaina
ki taua tangata ki etahi atu hoki; ko taua
whenua kei Waipawa, i taua takiwa ano,
ko Kaimotumotu ki Te Tonga tona ingoa.
Ue mea whakahau,
Na TIKI,
Tino Kaituhituhi.
TE RIRI I TAUPO.
KUA hoha noa matou ki te huhua o te ko-
rero i runga i te ingoa o tena tangata kino,
o te Kooti—tena hoki koutou nga iwi tika
kai te hoha ano. Ko tona ingoa e rongona
nuitia ana, engari he rongo kino. Ko te
ahua tonu tenei o tenei ao; e puta nui ana
te rongo o te kino, e puta iti ana te rongo
|
|
5 5 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
o te pai—kei tera ao te whakanuia nga
mahi pai a te tangata, ana mahi i mahi
ngaro ai i tenei ao. Ahakoa hoha ana
matou ki te ingoa o tena tangata o te Kooti
e tika ana kia korerotia nga mahi a nga
tangata tika e whai ana ki a ia.
Nga tangata o te taha Kawanatanga i
Taupo inaianei, hui ki nga pakeha ki nga
maori, e tae ana ki te toru rau pea. I
ngara timitanga o Hepetema ka huaki te
riri a te Kooti ki Tauranga i Taupo ki a
Henare Tomoana. Ki hai i kuha te Kooti;
whati rawa atu kua tokotoru ona tangata
mute rawa, kua tokomaha ona taotu.
Muri iho ka huaki ano a te Kooti ki a
Henare; a ki hui ano i kaha, mate rawa
ena tangata kotahi te kau—kahore i mo-
hiotia nga taotu. Engari ko etahi o nga
hoiho o te iwi i a Henare i riro i a te Kooti;
i tahaki e noho ana aua hoiho—no te ko-
renga e kaha ki nga tangata ka haere ki
nga hoiho whawhai ai. Ko te kainga i
noho ai a Henare ma ko Tokaanu, ratou
ko te Arawa me nga tangata o te Poihipi
raua ko Hohepa Tamamutu. Heoi, no te
25 o nga ra o Hepetema ki huaki ano a te
Kooti ki taua kainga—ona tangata i huaki
ai tau ana ki te toru rau. Nga tangata o
te taha Kawanatanga e run rau e wha te
kau ma iwa. Tupono rawa taua whawhai
ki te takiwa e noho ana a Kanara Makita-
nara i reira. Ka kite ia e huaki ana te
Hau Hau ka mea ia kia haere ki Rotoaira
ki te tiki i nga hoia maori o Whanganui a te
Kepa. Ki hai i puta, puhia ana mai e te
Hau Hau; a ka hoki mai ia ki nga maori o
te Kawanatanga i Tokaanu. Katahi ka
riri; kaore i roa e riri ana ka whati te Hau
Hau ka oma, ratou tahi ko te Kooti te
poropiti teka—tahuti haere ana. I hea ra
tona Atua hei whakaora i a ia ? Mahue
ana i te whenua tokowhitu o te Hau Hau
mate rawa; be tokomaha nga mea i amohia
atu. E korerotia ana kua toru te kau o te
Hau Hau i mate, hui ki nga taotu. Te
whenua i riri ai kua keria e te Hau Hau
hei parepare.
I muri mai nei i te 3 o nga ra o Oketopa
ka hui nga hoia maori o Whanganui, me te
Arawa, me Ngatikahungunu, me te pakeha,
ka hui ki Papakai. Ko te pa me nga pare-
pare o te Hau Hau i kitea atu e ratou e tu
ana i waho mai o te ngaherehere i runga
hiwi. E kai ana te taha Kawanatanga ka
puta mai te Hau Hau ki waho. Katahi
ka whakatika te Kawanatanga ka haere atu
ki te pa o te Hau Hau. Ko etahi i anga
ki tetahi taha, ko etahi ki tetahi taha, ko
etahi ki mua, ko etahi ki te taha ki
muri huaki ai—ko Kanara Makitanara
ta ratou rangatira. Ki hai i roa e
riri ana ka reia nga parepare o te Hau
Hau e te Kawanatanga, ka eke ki runga
nga tangata pupuhi ai ki ro pa. E aha i
korerotia ai ? Mutu rawa atu te riri kua
toru te kau ma whitu nga mea mate rawa
o te Hau Hau; i kitea tonutia ena e te Ka-
wanatanga—e rua te kau ma whitu i roto
i nga parepare e takoto ana, kotahi te kau
i waho. Kowai ka mohio atu ki ona taotu,
mana e matt; atu etahi. Ko te Kooti i
puta, i oma; ko ona tangata i marara ke
noa atu; ko nga hoiho a Henare ma, i
murua i tetahi atu riringa, kua riro mai ano
etahi.
Nga mea i mate o te taha Kawanatanga
ko Kapene Teoti, pakeha nei—i tu i te
upoko, mute tonu iho. He tai tamariki
taua tangata; he toa he hianga i roto i te
riri. Ahakoa, tenei ano etahi toa kui te
ora nei ano. To te toa ahua tena he mate.
Ko Winiata tetahi, he apiha no nga
huia maori o Whanganui—i tu i te upoko,
mate tonu. Ko Komene tetahi, be apiha
ano no aua hoia o Whanganui—i tu i te
umu, mute tonu. Tetahi ko Hape, no
Whanganui ano—i tu i te upoko, mate
tonu.
Ko nga taotu ko Turei he apiha no
Whanganui, i tu i te uma—no muri rawa
ka mate. Ko Renata Kawepo o Ngatika-
hungunu i tu i te kanohi. Ko Hori raua ko
Ngatikahungunu i tu ano, tetahi i te taringa,
tetahi i te ringa. Ko Kanara Makitanara
me ona hoa kua tomo ki rongahaere ki te
whai i a te Kooti me ona morehu—tera e
mau, kua oma hoki ona Atua. Ko te Heu
Heu e mea ana kia hoki mai ki te taha
Kawanatanga, kua kite hoki i te he. Otira
kaua ia e nukurau—kia pono tana mahi.
[Ko nga korero tuatahi o tenei nupepa
kua oti i te 30 o Hepetema, ko te ra tena
hei putanga mo te nupepa. Otira he raru-
raru no nga kai ta i nga mahi o te Runanga
o te Kawanatanga i Nepia nei i kore ai e
puta i taua ra. No muri nei no nga ra
timatanga o Oketopa ka puta mai nga
korero o Taupo kua korerotia i runga nei. ]
KO HIKINI,
KAI HANGA PUUTU.
E MEA atu ana ki nga rangatira me nga
tangata katoa o Heretaunga kia rongo
ratou e huhua noa iho aua nga puutu pai
kei tona whare hei hoko. He mea kaiwhiri
marire nana—nga mea taane me nga mea
wahine, ko te utu e ngaware ana.
Ka tuhia paitia e ia nga tu puutu katoa
mo te tangata e hiahia ana kia ruritia ona
waewae.
Te whare kai te taha katau o te rori
i ho mai o te Peeke o Niu Tiremi i Nepia.
TENEI TE TAONGA!
TENEI te taonga kei au e tu ana, ara
ko aku tera hoiho, ko aku paraire,
ko te tini noa atu o nga hanga mo te
hoiho, mo te kaata. He mea kawe
hou mai no Ingarani, naku ano i kara-
nga atu kia tuia mai mo toku whare
hei hoko ki nga rangatira o Heretaunga.
E tuia ana nga tera, me nga mea ka-
toa o te hoiho i tenei whare.
Na HOURA.
|
|
6 6 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
WHAKARONGO MAI!
WHAKARONGO MAI!!
HE PANUI atu tenei ki nga Rangatira
me nga Tangata Maori noa atu o Ne-
pia, o nga wahi ki uta hoki, na to ratou hua
na
PERERIKA TATANA
kia rongo ratou ki tana whakaaro. He ti-
tiro nana ki te mahi a nga tangata maori
katoa e haere tonu mai ana ki tona whare
hoko ai, na reira ia ka mea kia tiki tonu ia
i nga tu hainga
E PAINGIA ANA E NGA MAORI
hei hoko inana ki nga tangata.
Ko nga mea katoa kei tona Toa e pu
ana. Ko te hoku ho hoko ngawari ko nga
hanga be hanga pai. Hei aha i korerotia
ai te whare kua mohiotia e te katoa.
Haere mai, whakamatauria.
Heekipiri Rori, Nepia,
Hurae 14, 1869.
WHAKARONGO MAI.
TENEI au to koutou hoa tawhito te
noho nei maua ko WIREMU kei te
WHATAAPUKA. Kai te hoko tonu
maua i nga hanga me nga kai e hiahiatia
ana e te tangata maori; —ara. he huka,
he ti, he tupeka, he raihi, he paraoa, me
te mano kai atu.
Ko nga kahu; —he koti, he paraikete,
he tarau, me nga kakahu tane katoa,
me nga kakahu wahine katoa.
E tangohia ana hoki e maua nga kai
e whakatupuria ana e nga maori; ara,
he kaanga, he witi, he taewa, he aha
noa atu.
Haere mai ki te tangata tawhito.
Na WIREMU raua ko KENERE.