|
loading...|
|
Te Waka Maori o Ahuriri 1863-1871: Volume 1, Number 10. 17 October 1863 |
pp
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI
"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "
No. 10. ] NEPIA, HATAREI, OKETOPA 17, 1863. [VOL. I.
HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI
MAI.
TENEI nga moni a Morena, mo tona nupepa, kua
tae mai.
Ko nga reta a te Mokena o Waiapu, a Hori
Nia Nia, a Ereatana te Kuru, a te Runanga o
Waioratane, kua tae katoa mai; he kapi no te
nupepa i kore ai e whakaputaina inaianei—otira
me titiro marire.
Ko te panuitanga a nga tangata o te Pawha-
kairo mo te hopokanga hoiho, ki te watea tera
nupepa ka taia ai.
Ko te reta a Wi Pere tenei kua tae mai. Mana
ano e kimi i tana e hiahia ai ia—tena ano pea e
kitea ki Nepia nei mehema e tae ana mai ki
konei.
WAIKATO.
KAORE ano he parekura nui i Waikato o
muri nei.
No te 16 o nga ra o Hepetema ka tae
te taua o Waikato ki te muru i tetahi
whare pakeha i te Wairoa. Ka rongo te
hoia i roto i to ratau paraki, haere atu ana
50 ratau. No te putanga atu ki waho o
tetahi motu rakau ki reira ka kitea
nga maori e haere takitahi atu ana i
te huanui me te waha haere i nga kawenga.
Katahi ka puhia, ka whaia; katahi ka
whakarere etahi o nga kawenga ki te
whenua ka tahuti, ka anga atu ki Otau.
Tokorua o aua maori i mate rawa. Kua
tatata tenei ki te po; heoi, hoki ana mai
te hoia No te aonga ake o te ra ka haere
atu ano, 70 ratau—marama rawa ake kua
tata atu ki nga whare maori ki Otau. Ko
te awa e puke ana, te taea te whakawhiti.
Ka kitea nga maori tokomaha noa atu i
tetahi taha o te awa e noho ana katahi
ka pupuhi—pupuhi tonu, pupuhi tonu—me
te pupuhi mai ano te hoa riri, otira kaore
kia kotahi he hoia i tu. No te mutunga o te
pupuhi ka tanumia e te hoia tetahi maori i
reira e takoto ana—i mate i te puhanga i
tetahi ra. Heoi, ka hoki mai ratou.
Kia awatea noa ake ka haere atu ano 20
nga hoia ki taua wahi ano, ki rawahi o te
awa noho ai. Ko tetahi tohu, 75 ratau, i
anga ke atu he huarahi ke, whiti atu ana
i te, awa ma runga i te arawhata, puta ana
ki te kainga i te taha ki muri; te taenga
ki reira kua kore he tangata, kua oma
anake. Engari i mohiotia he mate nui to
ratau i te puhanga i te ata, no te mea kua
paru katoa nga whare i te toto—i roto, i
waho. Kotahi te kakahu maori kapi tonu
• i te toto i kitea i reira e takoto ana— ta-
koto ana te ngaunga a te mata i taua kahu.
Erua nga pu, me etahi patiti, me etahi
rakau atu i riro i aua hoia.
Ko te tima i hangaia i Po Hakene mo
te awa nei, mo Waikato, tenei kua tae
mai ki Akarana.
TARANAKI.
Ko te riri ki Taranaki kua timataia ano.
No te 15 o Hepetema ka takoto nga pehi-
pehi a te hoia ki te awa, ki te Wairau, 90
, ratou—etoru nga pehipehi i te taha maui
o te rori e takoto aua. Ki hai i roa e no-
ho aua ka kitea nga maori e haere mai aua
i te rori; haere tonu mai, a tata rawa mai
te hunga o mua ki te pehipehi tuatahi,
(tokowaru taua hunga); ko te kitenga i
te waewae tangata kotuhi i te huanui, he
oho anake; katahi ku pa te karanga ki to
ratou nuinga, mea aua hoki ratou kia ta-
huti; katahi ka puhia e tetahi o nga pehi-
pehi, hinga iho tokotoru, riro ana i te hoia
te taiaha o tetahi o ratou, ko etahi toko-
-rua i hinga haere atu ki ro ngahere—tera
e mate ena. Ko etahi, tokotoru ano, i tu,
engari i tahuti—he mea ora pea ena. Ka-
tahi ka tae ake te nuinga o te hoa riri ka
noho ki roto ki te rarauhe, ki te motu ho-
ki, ka pupuhi ratou ko te hoia, muri iho
ka whati ratou ki ro repo. Hei konei ka
tae mai e 200, tae ki te 300, nga maori o
Tataraimaka, o Ahuahu, o Kaitaki, ki to
awhina i o ratou hoa. Katahi ka huihui
nga hoia ka haere atu ki te whenua mara-
ma; ka tae ki te awa, ki Oakura, ka kotia
e nga maori kei hoki ano ki ta ratou para-
ki; otira, ka puhia ratou e tetahi hoia i
mahue ki reira hei tiaki i te whakawhitia-
nga, katahi ka whati atu te hunga kokoti;
muri iho ka waiho te pupuhi ki nga hoia e
whakawhiti ana i te awa, no te tahuritanga
atu, ka whati. Tokorua nga mea i kitea
atu e te pakeha ka mate i tenei puhanga i
te awa nei—ko te tokotoru i taka i te pari.
Kaore tahi he pakeha i mate, kaore hoki
he mea i tu.
Tetahi hoki. No te 25 o Hepetema
tetahi riringa i te huanui e anga atu aua
ki Mataitawa. Ko Enoka i mate ki reira,
hei teina e kiia ana ki a Wi Kingi; tokotoru,
tokowha ranei, nga mea i tu. Kaore o te
hoia i mate.
! I te 29 hoki o Hepetema i te riri ano
nga pakeha mirihia ki etahi maori i tuta-
kina e ratou i te huanui ki Mataitawa. I
whaia aua tangata tae noa ki te awa, ki
Mangoraka; hei reira ka kite atu nga
pakeha ka tu etahi o te hoa riri i te pikinga
atu i tera taha o te awa—ko tetahi o ratou
i taka whakamuri mai ki ro te wai, na nga
hoa i kukume atu ki ro ngahere. Kaore
o te pakeha i mate i konei. Na nga hoa
maori o te Kawanatanga o reira i korero
|
|
2 2 |
▲back to top |
2 TE WAKA MAORI O AHURIRI.
mai tokotoru o te hoa riri i mate rawa ki
reira, tokoono i tu.
I te 2 o Oketopa nei ka riri ano. Ka
hui mai nga maori i taua ra ki te paraki
hoia ki Poutoko pupuhi ai. Katahi ka
haere atu te pakeha ki reira, hui ki te
hoia, ki te pakeha mirihia, 320 ratou. He
tini noa iho te hoa riri, e kiia ana 500
ratau. Katahi ka riri, ewha rawa nga
haora e riri ana; a, muri iho ka whakaho-
hia mariretia mai ki nga kainga—ki hai i
puta mai te hoa riri ki te whai. Tokoiwa
nga pakeha i tu i tenei riringa; ko tetahi
o ratou kua mate i muri nei. Ko nga mea
i mate o te maori kaore i mohiotia; engari
he maha ano nga mea i kitea atu te tunga,
kotahi i taka iho i te rakau. Ka mutu
ra.
HE WHARANGI TUWHERA MA NGA
HOA TUHI MAI.
Ko te tangata e hiahia ana ki te tango i
tenei nupepa, me homai ia kia kotahi te kau herengi
—ka rite ai te nupepa ki a ia mo te tau kotahi.
Ku tuhi mai te tangata tuiti mai, kia marama
rawa nga reta, me nga ingoa o nga kainga, o nga
tangata, kia mohiotia ai.
Porangahau, Hepetema 10, 1863.
KI TE KAI TUHI O TE '' WAKA MAORI. "
Me hoatu e koe tenei reta ki te perehi kia taia
He panuitanga tenei i te utu mo tenei tau mo te
mahi katikati hipi. Ko nga uru tenei; e rua
pauna, te kau herengi, mo te kotahi rau hipi.
Ko taua mahi hoki, ko te katikati, he mahi mate
te ringaringa, me te tuara, me nga wahi katoa o
te tangata. Ko nga utu enei i oti i o matou ru-
nanga kia £2 10. Ko tenei korero na nga ru-
nanga o Akitio, o Tautane, Whangaehu, o Po-
rangahau, Eparaima, Waipukurau, Waipaoa, te
Takapau, Wetewetenga, Matahiwi, te Timu, Wai-
marama hoki.
Na PAORA ROPIHA.
Wairoa, Hepetema 11, 1863.
No te Runanga whakamutunga o te be ki te
Wairoa tenei korero—he mea whakaatu ki a kou-
tou. No te 1 o nga ra o Hepetema ka tae matou
ki Matiti ki te runanga i taua he. Tokowha o
matou no Turanga, tokowha no Nuhaka. No te
tahi o nga ra ka timataia te korero, tae noa ki te
8 o nga ra e korero ana—i roa ai, he pakeke no
taua iwi. Ko nga hapu o te taha ki te tupapaku,
ko Tamaionarangi, ko Raromanuhiri, ko Ngati-
wahakai, ko Ngatihinganga, Ngatikauoro—ko
nga kai awhina enei o te tupapaku. Ko nga
hapu o te hoa riri, ko Ngatipuku, ko Ngatipa-
hauwera, ko Ngatiiwikatea, ko Tamatea. Erima
te kau o Mitipara; 170. puta noa ki te 200, o te
hoa riri. Tohe ana tetahi ko Mitipara kia haere
ki wahi ke, ki ana tetahi; —" Kahore! engari,
kia mau rawa te rongo, whakahoki rawa mai i te
kainga o Ngatiiwikatea, katahi ka tika te haere
a Mitipara "—no konei ka tohe matou kia houhia
te rongo, Heoi, whakaaetia ana a Kohea, a
Torori, a ta raua tamahine. To matou ki tenei,
•"kati! " ko to matou ture tenei ', Me titiro nga
runanga ki to ratou he, ki te tika o te rongo, ki
ite he a mua atu. Ki te riro ma Kohea e whaka-
kino a muri iho, ka he ano hoki; ki te riro ma
Ngatiiwikatea, ka he ano. Ka mutu tenei ko-
rero.
Ko te ki a te Kingi maori mo Akarana, mo
Poneke, mo Nepia, ka ki taua tangata kia patua
aua taone nei—ki atu ana matou; " Kahore, ko
to Kingi mou anake; ekore e mahue to matou
koka, te pakeha. " Ka mutu.
NA IHAKA WAANGA
NA RIHIMONA KAMURA
TAMIHANA TARUKE
HAMUERA RANGI
ANARU MATETE
WHE PAAKA
TE WHARIHI
ME TAMIHANA TE RUATAPU.
Tenei te rua o nga reta o te runanga o te Pa-
Avhakairo, mo te utu o te katikati hipi, kua tae
mai. Ko nga kupu tuatahi o taua reta e rite
tonu ana ki nga kupu o te reta tuatahi o taua
runanga i taia i te nupepa o te 3 o nga ra o
Oketopa. Engari ko nga kupu whakamutunga
enei o taua reta, ara; —.
Ko nga kainga nana i whakatau, ko Akitio, ko
Tautane, (ko nga kainga kua oti te ta i te reta a
Paora Ropiha); i whakapumautia ki te Pawha-
kairo, i huihuia ki konei nga pukapuka a nga
kainga katikati hipi; a, whakaaetia ana ta ratau
korero e matau. Ko te utu o te katikati nau
tena, na te tangata katikati; ko te utu o te
takahanga, na te runanga tena—te £5, me te £10.
Mo te whiwhinga i to moni, mo te rau, ka koa
koe. mau e homai erua herengi me te hikipene—
kua whakaaetia enei korero, tau rawa, Ko nga
taha i hapa i tenei korero ko Petane, ko Tangoio,
haere atu ki Mohaka, ki a Ngatikurumokihi, ki
te Pohue, ki te Haroto, ki Tarawera. Kua
whakaurua koutou e matau ki roto ki nga korero
o te pukapuka na. He tokomaha no te tangata
ki te korero nei korero ai, na reira koutou i huia
ai.
Na te RUNANGA KATOA.
[Ka tika te ki a te runanga ki te koa o te kai
katikati ki te £2 10s mo te rau hipi—ka koa ano
ia; me te runanga hoki pea, ka koa ki te rua
herengi me te hikipene me ka rite tenei tikanga
whanoke]
Hepetema 30. 1863.
Ki TE KAI TUHI O TE " WAKA MAORI. "
E hoa, katahi te mea pai ko te nupepa maori—
rongo ana i nga korero o ia wahi, o ia wahi, o te
mahi a Waikato, a te Pakeha, e mahi mai ra.
Riro ana nga pu, kino ana nga kai, mate ana eta-
hi o nga pakeha. Otira tenei ano te whakatau
a ki a o matau matua mo tona toki, mo te mai-
tai: —" E whati ana i te toki mata nui, ka whati,
ka orongia koi tonu. " Tena ko te whati ki to
• matou toki, ki te toki maori, te whatinga i whati
ai mahue rawa atu—kaore hoki e taea te whaka-
koi.
He kupa ke tenei. Tenei kua tae mai te pu-
kapuka a nga runanga o Kairakau, o Waimara-
ma, o te Karamu, otira o nga runanga katoa, a
Karaitiana hoki, ki te £2 10s. mo te katikatinga
i te rau hipi kotahi. Ki ana ahau e be ana, no te
anganga mai ki a matau maori whakarite ai; te
anga atu ki nga rangatira o nga teihana (sta-
tions) korero ai kia tika ai: mana e whakaae, e
pai ana; mana e whakahe, e pai ana—kei i a ia
te ritenga o te mahi. Ina hoki, naku i hiahia
atu ki te mahi a te pakeha; inana ka ki mai e
rima herengi, mahi tonu au; kotahi pauna, ma-
hi tonu a hau; mana e hiki ake, mahi tonu a
hau. Ko te ritenga hoki tenei o te kupu nei o te
aroha ki a tatau pakeha. He kino tenei no ta-
tou ki o tatou hoa pakeha; ina ka tohe noa ta-
tau ma tatau ano e whakatu te utu mo ta te pa-
keha mahi ki te rua pauna me te te kau herengi.
Ina hoki to te pakeha aroha ki au. Raki ana
aku kai i tenei tau, homai ana e ia he paraawa,
taewa, he witi. Mehemea ko tatou anake tatou,
ka tika tenei ture; tena ko tenei, he nui nga pa-
keha e haere ana ki te rapa mahi mana.
Na HOANI
Na MORENA
HE RETA NA MATENE TE WHIWHI KIA
TAMIHANA RAUPARAHA
Akarana, Akuhata—1863.
KIA TAMIHANA,
Tenakoe. Kua tae mai nga rangatira o Tau-
ranga ki a Kawana Kerei; ko te kaumatua o
ratou, ko te Mika te Mutu; nga tamariki, ko
Parera Tarakiteawa, ko Rawiri Puhirake, ko
Tamati Kapa, ko Enoka te Whanake.
Ko te take i haeremai ai ratou, he haeremai
kia rongo te Kawana ki ta ratou kupu ekore ra-
tou e uru ki te mahi a Waikato. Tetehi, he
whakahoki mai i a te Paraone me nga minita
katoa o te taha ki Tauranga. He kupu na
Tamihana te Waharoa kia haere katoa nga ta-
ngata ringaringa kore ki a Akarana, no te mea
ekore e ora. He kupu whakarite mo nga minita
taua kupu, " ekore e ora. " No reira te Paraone,
me te Peka, me te Karaka, i haere katoa mai ai
—ko te Mete anake i noho atu. Pupuru noa atu
|
|
3 3 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. 3
nga rangatira o Tauranga kia noho atu, kia mate
tahi ratou, kaore i rongo nga pakeha. Engari he
mea tuhi ano na Tamihana ki nga rangatira o
Tauranga tana kupu patu mo nga minita. Ko
Tauranga, ko te Arawa katoa, ka huia kia kotahi;
ka tutakina a Maketu kei puta nga ope o runga o
te taha Kingi, me te meera—me ta Hauraki, kei
te penei ano. Te take i penei ai nga iwi nei, ko
te tononga a Waikato i tenei pakanga—ehara i
te pakeha. Heoti ena.
NA MATENE TE WHIWHI-
HE RUNANGA I HUI KI TURANGA NUI.
Oketopa 2, 1863
Ko te take o tenei runanga, he runanga tirotiro
i nga tikanga erua; 1 ko te noho pai, 2 ko te
whawhai.
Te putake o te whawhai i runga i nga ranga-
tiratanga o te tangata. I runga i nga rangatira-
tanga o te tangata ka pakaru nga wahi o tenei
waka ki te Tai Rawhiti nei: ona wahi i pakaru;
ko Tauranga, ko Opotiki, ko Waiapu, ko Toko-
maru, ko te Wairoa.
Te putake o te noho pai i runga i te Rongo pai
a te Atua. Te timatanga o te noho pai ki te Tai
Rawhiti, no te 1838 tae noa ki te tau 1863. I
roto i enei tau ka rima nga Kawanatanga ki
Nui Tireni—e noho pai tonu ana te Tai Rawhiti
nei. Na, whakarongo mai e nga tangata o te
Tai Rawhiti nei. I Tauranga, a, Tikirau; no
Tikirau, a, Tokotaiau; no Tokotaiau, a, te Matau
a Maui; no te Matau a Maui, a, Wairarapa atu
ana. Ko te tuarua tenei o aku karangatanga i
taku haapa; 1 i te kawanga o te whare karakia,
2 ko te rua tenei. Kia mau te pupuri i tou pai;
no te mea ka roa to puritanga i to pai ki muri,
kowai hoki ka mohio ki te roanga ki mua. Na,
e ki ana ahau ko mua kia tirohia e tatou, nga
heketanga, nga pikitanga, nga marangai, me te
marino. He ara moana, ko te waka e titiro. Kei
te aba ranei tou waka, e te Tai Rawhiti nei ? Kei
te ora ranei, kei te pakaru ranei ? Kei te pai ra
nei, kei te kino ranei 1 E rere hangai ana ranei,
e rere titaha ana ranei ? Kei te rite ranei te hoe,
kei te hoe rua ranei ? Kei te kaha ranei koe te
hoe, kei te kaha kore ranei ? E whai kai ana
ranei mo runga i tou waka, e kai kore ana ranei ?
Kei te mataara ranei koe i runga i te waka, kei
te moe ranei ? Ka he koe ki te moe, ka tika ki
te mataara. Ka tautokona e te kupu a te Ka-
raiti: —" KIA MATAARA. "
Te ingoa o tou waka tuatahi, ko Taakitimu, ko
Kahungunu te tangata o runga. Ko tou waka e
noho nei koe inaianei, ko te kotahitanga i roto i
a te Karaiti. Tirohia tou taumanu e ia hapu, e
ia hapu, e noho nei koe i runga i tou waka kota-
hi—mehemea he pakaru tona, aukahatia. Au
pakeha e noho ana i tou taumanu, me atawhai;
ahakoa minita, kai hoko ranei, atawhaitia. E-
ngari he pakeha homai i nga wai \\vhakahaura-
ngi, me ata whakahoki atu ki te taone; ki te to-
he ia, panaia atu. Engari e nga rangatira o
Kahungunu, aukahatia tou waka kia pai. Ko
nga kaha hei tui, ko nga runanga o nga rangati-
ra, ko nga minita, ko nga kai whakahaere tika-
nga—ka toru. Ko enei tu tangata kia tika te
whakahaere tikanga i runga i tona hapu, i tona
hapu; ko koutou hoki hei mimiro i tenei waka.
PIORIORI
Maringiringi ai te wai o aku kamo e, ko tona hekenga
tonu;
Na Mauwi tonu ana pokapokanga e netini te kowhao;
Homai noa ra he mimiro mo te waka e, e mau ai ra.
Ko ranga noa ra te taro a Kea e, i Taiporutura.
I te tai whakaki na Whringatane pokipoki whakararo
ia.
E nga rangatira, ko te take o tenei runanga ko
te pakarutanga o to tatou waka. Nga taumanu
o to tatou waka i pakaru, ko Waiapu, ko te Wai-
roa, kua riro atu ki te hapai patu; o Waiapu i
haere e 50 tangata, no te Wairoa ko te ngakau
kau tae ki te hapai patu. Koia i kiia ai e a u
kia mimirotia. to tatou waka inaianei kei puta
mai he wai ki roto, kei maku o tatou kakahu i te
wai; engari kia maroke, kia tika ai to tatou
titiro atu ki nga waka erua kua tahuri; ara, kia
titiro ai tatou ki o tatou hoa maori, pakeha, e
kaukau mai ra i ro wai, me kore e puta to tatou
aroha ki te kapo i nga morehu ki runga ki to
tatou waka—ara, kia korerotia e tatou ta raua
riri, me kore e mau te rongo. Ka huri.
Na RAHARUHI RUKUPO, PARATENE TU-
RANGI, TAMIHANA RUATAPU, TE
WIREMU KIRIAHI, HETEKIA TE
HAMAIWAHO, PARAONE HINAKI,
RUPENE TANGAROAARAUIKA, PE-
HIMANA TAIHUKA.
PANUITANGA.
HE panui tenei na matau, o te Wairoa, ki nga ta-
ngata kaore nei ona piringa ki to matau whenua
(ki Tawara, puta noa ki ona wahi katoa) me mau
atu a ratau hoiho, kau, poaka, ki runga i o ratau
whenua. Te take i peneitia ai, mo a matau hoiho
i riro i runga i te whakauru mai o etahi iwi ki
runga ki to matau whenua. Hei tikanga pumau
tenei mo ake tonu atu.
NGA KAIPUKE, U MAI ki NEPIA.
Hepetema 30—Te Emeri Arihana, (Emily Alison)
139 tana. No Po Hakene mai.
Oketopa 2—Te Reeri Paata,. (Lady Bird), 20 tana.
No te Wairoa. He rakau, he kaanga, he ta-
ngata maori i runga,.
Oketopa 8—Te Roari Ahere, (Lord Ashley), he
- tima, 296 tana. No Akarana. Tokowaru nga
tangata ekemai mo Nepia nei.
Oketopa 11—Te Herana, (Heron), 91 tana. No
nga kainga o Ngaitahu.
Oketopa 12—Te Korio, (Corio) he tima, 116 tana.
No Akarana. Tokotoru nga tangata eke ruai.
Tomo tonu i te taonga.
Oketopa 14—Te Tauranga. No Akarana. 40, 000
putu rakau.
Oketopa 15—Te Rangatira, he tima. No Otako,
no Poneke mai. He taonga, he tangata i ru-
nga.
Oketopa Io—Te Reeri Paata, he tima. No Po-
neke mai. He tangata, he taonga i runga.
NGA KAIPUKE RERE ATU I NEPIA.
Oketopa 2—Te Rangatira, he tima 174 tana. Ki
Otako. He hipi, he kau i utaina atu i konei—
me nga tangata 9.
Oketopa 9—Te Roari Ahere, tima nei. Ki Po-
neke, ki o Ngaitahu atu. He hipi no konei i
utaina atu, he tangata hoki tokowhitu. He
moni etahi no nga peke, £5000.
Oketopa 11—Te Emeri Arihana, 139 tana. Ki
Po Hakene. He hinu i runga.
Oketopa 16—Korio, he tima, 115 tana. Ki Ota-
ko. He 500 hipi, he 24 kau i utaina atu i ko-
nei—me nga tangata e rua.
Oketopa 17—Te Rangatira, he tima. Ki Akarana.
Oketopa 17—Te Reeri Paata, he tima. Ki
Akarana.
KOTAHI PAUNA HEI UTU.
KUA haere ke atu i roto i nga kaari o Teone,
o Te Mata, tetahi hoiho uwha, ko te wae-
wae katau o muri he ma, he tongi ma kei te rae,
he parani penei D kei te pakahiwi maui.
Ko te tangata mana e mau mai taua hoiho ki
a Teone, i Te Mata, kia W. Maihara ranei kei
Nepia, ka riro i a ia taua moni kotahi pauna.
Nepia, Oketopa 13, 1863.
|
|
4 4 |
▲back to top |
4 TE WAKA MAORI O AHURIRI.
Ko te toa hanga o Waipukurau,
HE karanga atu tenei na WETARIKI TAROUA
tena nga hanga kei i a ia inaianei mo te
hoko, ara; —
He Katikati hipi; he mea hanga na Hoapi
He Hinu popo mahunga; he patara paku etahi,
rarahi etahi
He Kohatu oro katikati, oka, aba atu
He Tarau taaka, he kanawati etahi, mo te hunga
katikati hipi
He Tarau mohikena, 100 pea. He mea tino
pai ia
He Tarau mohikena—he mea tarapu—50 pea
He Tarau peretihi—huruhuru—haere hoiho nei,
30 pea. He mea \\vhakatawakawaka
He Paraikete maha noa—erua nga takai. He
mea pai rawa
He Hate katene, whakahaehae nei, e rua nga
keeihi
He Hate Karaimiana—huruhuru nei ano
Me etahi hanga maha noa atu. Ma te MONI
whakatakoto tonu, ka iti rawa ai te utu o
enei taonga.
Na WETARIKI TAROUA.
Oketopa 3, Waipukurau;
KO TE TOA HANGA O WAIPUKU-
RAU.
MO TE HOKO INAIANEI.
50 PEA PARAKETE pai rawa; he mea wha-
nui ia, ho mea taumaha
He huhua noa atu nga kakahu katoa, mo te ho-
toke nei, kei reira o tu ana; he mea kaiwhiri ma-
rire mai
50 pihi o te PIWHI puru nei—he mea tino pai.
12 pihi o te PIWHI taua nei.
24 POKE whai kakau ano 5 he mea hanga
na Karingi.
48 PATITI; he mea hanga ano na Karingi.
100 KAKAU poke papai rawa.
NA WETARIKI TAROUA.
Kia rongo mai nga tangata Maori.
E HOKO tonu ana au i nga kai Maori katoa, i
nga Witi, i nga Haniana, i te Taewa, i te
aha atu, me ka kawea mai ki te taone nei.
He huhua noa iho nga taonga, me nga kai Pa-
keha, kei taku whare e tu ana hei hoko.
Ko etahi enei o nga taonga, ara: —•
He Parakete ma—he mea nunui, he mea pai
He Potae—he mea rere ke te ahua o etahi, o
etahi
He Tiakete matotoru
He Kaawhe huruhuru
He Hate ma, he mea rere ke te kara o etahi
He Tarautete mohikena
He Tarautete pango
He Tarautete huruhuru, rere ke nga kara
He peke Huka
He Hopi, he Tupeka, he Maati, he Paipa, he
Ti.
Ma te tangata e haere mai ki te matakitaki i
enei taonga kia kite ai te ahua pai.
Na TE HATANA.
PANUITANGA.
TENEI katahi nei ano ka tae mai i Ingarani mo
te raumati.
2 nga pouaka Potae Tane.
Ko te ahua he Panama, (rae te kiekie nei ano); ko
te kara he pouri, he ma, he aha atu; ko te utu 2s
6d tae ki te 15s mo te mea kotahi. He pai rawa
enei potae, ko nga mea i te kau ma rima hereni
(15s) he tino pai rawa atu.
Na te HATANA.
Hepetema 2, 1863.
HE TAONGA.
Katahi ano ka tae mai i Ingarani,
TENA, kei te Toa a te Hutana, raua ko te
Eawini, i Nepia nei, nga parakete whanui,
matotoru rawa—he mea hou tonu mai no rawahi
mo te hotoke nei
£ s. d.
Nga parakete whero, mo te mea Katahi... 100
Nga mea ma, mo te mea kotahi...... 15 O
Nga mea puru, mo te mea kotahi...... 14 O
Nga kaawhe, he mea pai rawa—huruhuru
anake—mo te mea kotahi... 1 00
Tenei ano hoki etahi taonga katahi ano ka tae
ruai i Ingarani, ara; —
He Hate Marikena
He Puru Hate—huruhuru kau
He Tarautete Mohikena
He Piwi huhua noaiho—he mea tino pai, he
mea iti hoki te utu
He kahu wahine—he huruhuru anake. Ko te
utu, rite tonu ki te katene
He Kariko, he Huka, he Tupeka momona ra-
wa, he aha noa atu.
Ma te korero e aha ai enei taonga; engari me
kite rawa ano, katahi ka mohiotia te painga.
Na te HUTANA raua ko te E A W I N I.
Nepia, Akuhata 20, 1863.
Erua pauna hei Utu.
KOTAHI te hoiho uwha, he whero te kara,
kua haere ke atu i te parae ki Pakowhai.
Tena pea kei Ruataniwha e noho ana inaianei
raua tohi ko te kuao. E toru nga tau o taua hoiho.
Ko te parani kei ta pakihiwi katau he penei T E,
na te mea i huia te T me te E. Kei te Pakihiwi
maui he penei T S—i whakaporotakatia te taha
kirunga.
Ko nga moni kua whakahuatia ki runga ake ka
hoatu ki te tangata mana e mau mai ki a
PAKA,
Puiha kei Nepia.
Nepia,
Hepetema 17, 1863.
TURANGA TERA HOIHO.
E MEA ana a HOURA, kai hanga tera nei, ki
nga tangata Maori o Heretaunga kia rongo
mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia nga uta-
utanga tera pai o Ingarani mai. He mea whakarite
mariri e ia kia hangaia mai ano; ehara i te mea
hanga noa. Ko te ritenga o te utu e ngaware ana.
Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria
mai ki a ia.
Heekipiri rori,
Nepia, Hune 23, 1863.
PANUITANGA.
TENEI katahi nei ano ka tae mai i Ingarani mo
te raumati.
2 nga pouaka Potae Tane.
Ko te ahua he Panama, (rae te kiekie nei ano); ko
te kara he pouri, he ma, he aha atu; ko te utu 2s
6d tae ki te 15s mo te mea kotahi. He pai rawa
enei potae, ko nga mea i te kau ma rima hereni
(15s) he tino pai rawa atu.
Na te HATANA.
Nepia, 13 June, 1863.
WHAKARONGO
HE mea ta na HEMI WURU, i te whare ta o te
Haaki Pei Herara, ki Nepia, i te Hatarei i
nga rua wiki katoa—tena rua wiki, tenei rua
wiki.